Giải tỏa áp lực mùa thi cho sĩ tử

* Phóng viên: Tại Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 1, cứ 10 trẻ bị trầm cảm thì có tới 8 em liên quan đến áp lực học tập. Vậy, những dấu hiệu nào ở học sinh mà phụ huynh cần lưu ý để nhận biết sớm vấn đề tâm lý của con?

- Tiến sĩ, bác sĩ Đinh Thạc: Đầu tiên, hãy chú ý khi trẻ có biểu hiện buồn chán, không hứng thú với những hoạt động mà bình thường vẫn yêu thích. Tiếp theo, kết quả học tập của trẻ có thể giảm sút rõ rệt do khó tập trung. Bên cạnh đó, tinh thần trẻ thường chán chường, uể oải, có những suy nghĩ tiêu cực. Biểu cảm của trẻ có thể thay đổi thất thường, lúc thì dễ khóc, dễ nổi nóng, tự cảm thấy bản thân vô dụng, hoặc phản ứng quá căng thẳng.

Trẻ còn có thể xuất hiện các biểu hiện về thể chất như: khó ngủ, ngủ không sâu, mất ngủ, thay đổi thói quen ăn uống dẫn tới sụt cân…

* Gần đây, bác sĩ có gặp trường hợp học sinh bị rối loạn tâm lý do áp lực mùa thi?

- Tôi vừa tư vấn liên tiếp 3 trường hợp điển hình về áp lực thi cử. Bé gái Q.N. (13 tuổi, ngụ tại quận 12) đến khám sau kỳ thi học kỳ II. Bình thường bé học rất giỏi, nhưng kết quả học kỳ II không như mong muốn nên bị các bạn trêu chọc. Việc mất danh hiệu học sinh xuất sắc và không được đại diện lớp lên sân khấu nhận khen thưởng trong lễ tổng kết đã khiến bé N. buồn bã. Bé đóng cửa ở trong phòng, không thiết ăn uống, giao tiếp. Nửa đêm thì đi lang thang trong nhà, khiến mẹ lo lắng, phải đưa đi khám. Bé được chẩn đoán trầm cảm và đang phải kết hợp cả tâm lý trị liệu lẫn dược trị liệu.

Bé trai L.H.B. (11 tuổi, ngụ tỉnh Long An) chuẩn bị chuyển cấp lên lớp Sáu. Cuối tháng Tư, mẹ đã phải đưa bé lên TPHCM khám vì lúc ngủ con hay nói mớ, giật mình, la hét do mơ thấy mình không làm được bài thi. Bé còn hay cáu gắt, mất tập trung. Kết quả chẩn đoán cho thấy bé bị rối loạn lo âu do áp lực học tập. Còn nữ sinh 18 tuổi N.T.D. (ngụ tại quận Phú Nhuận) đang học trường chuyên rất giỏi thì bất đồng với mẹ về chọn ngành thi đại học. Sự khác biệt trong định hướng nghề nghiệp đã dẫn đến xung đột giữa 2 mẹ con, và bé phản ứng bằng cách nổi loạn. Kỳ thi tốt nghiệp THPT đang cận kề mà em tuyên bố sẽ bỏ thi, cứ nhốt mình trong phòng…

Tại Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 1, cứ 10 trẻ bị trầm cảm thì có tới 8 trẻ liên quan đến áp lực học tập

* Thưa bác sĩ, những sai lầm phổ biến nào phụ huynh thường mắc phải, vô tình gây thêm mệt mỏi cho con trong mùa thi?

- Đầu tiên là việc la mắng, trách móc, thậm chí phạt con khi con không đạt kết quả học tập như mong muốn. Hành động này không những không giúp ích mà còn khiến trẻ thêm sợ hãi, áp lực. Tiếp theo, phụ huynh rất hay so sánh con mình với con người khác. Chẳng hạn, cứ trầm trồ khen một đứa trẻ khác giỏi quá, ước gì con mình cũng được như vậy… Điều này vô tình gây áp lực lớn lên tâm lý non nớt của trẻ. Cuối cùng là việc cha mẹ đặt kỳ vọng quá mức lên con cái. Năng lực, nhận thức và năng khiếu của mỗi đứa trẻ đều khác nhau. Đừng vì thấy con người ta học được mà cũng về áp đặt con mình làm theo.

Để trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc cho con, cha mẹ hãy động viên, khích lệ con. Hãy khơi gợi xem con cần giúp gì chứ không phải cha mẹ muốn gì. Đồng thời, cung cấp cho con bữa ăn dinh dưỡng đầy đủ và giấc ngủ tốt để con có phong độ làm bài thi tốt nhất.

* Khi phát hiện con có biểu hiện bất thường, đâu là bước xử lý ban đầu phụ huynh nên làm trước khi tìm đến chuyên gia tâm lý?

- Trước tiên, cha mẹ nên thăm hỏi con một cách chân thành, tránh thái độ bới móc hay phán xét. Động viên trẻ vượt qua khó khăn khi ôn bài, và nói với con rằng “chỉ cần con cố gắng hết sức là được”. Tuyệt đối không la mắng khi thấy trẻ có biểu hiện bất thường.

Khi trẻ có các biểu hiện như đã kể ở trên, phụ huynh và thầy cô cần trao đổi chặt chẽ, phối hợp với đơn vị tâm lý học đường ở trường để cùng tìm giải pháp tối ưu hỗ trợ cho con. Tuy nhiên, nếu trẻ có các biểu hiện trầm trọng hơn như ăn uống kém, thường xuyên mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, giảm khả năng ghi nhớ, hay nổi nóng kéo dài thì cần đưa tới bệnh viện có chuyên khoa tâm lý, tâm thần để được can thiệp, tránh nguy cơ trẻ có hành động tự gây tổn thương cho bản thân.

* Người lớn cần tạo môi trường học tập, sinh hoạt như thế nào để trẻ cảm thấy an toàn?

- Để tạo ra môi trường học tập, sinh hoạt an toàn, thấu hiểu, giúp học sinh sẵn sàng chia sẻ khó khăn tâm lý, điều quan trọng là cả thầy cô và cha mẹ không nên la rầy hay trách móc trẻ, dù kết quả học tập của con có như thế nào. Thay vào đó, cần đánh giá đúng năng lực của con để lựa chọn mục tiêu, trường học phù hợp. Nhà trường nên có những buổi học phụ đạo để học sinh được hỗ trợ ôn bài, giúp trẻ tự tin hơn.

Việc ôn bài cần xen kẽ với vui chơi, giải trí. Học bài quá khuya sẽ làm tổn thương nơ ron thần kinh, từ đó giảm khả năng ghi nhớ bài. Các em cũng nên chia sẻ khó khăn mình gặp phải để tìm sự giúp đỡ, đồng hành từ thầy cô, cha mẹ và bạn bè.

* Xin cảm ơn bác sĩ.

Thanh Huyền