Bẫy lừa đầu tư tài chính vẫn giăng khắp nơi

Khẩn trương xây dựng khung pháp lý cho tiền ảo

Lừa đảo đầu tư tài sản - đặc biệt là trong lĩnh vực tiền ảo và các hình thức đầu tư trên không gian mạng - đang ngày càng phổ biến ở Việt Nam. Các vụ lừa đảo này không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn ảnh hưởng đến lòng tin của người dân vào các phương thức đầu tư hợp pháp. Không gian mạng cho phép các đối tượng che giấu danh tính thật và dễ dàng chuyển tiền ra nước ngoài khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn trong việc xác minh thông tin, truy vết và xử lý.

Tình trạng lừa đảo đầu tư tài sản ảo, tiền ảo trên không gian mạng diễn ra phức tạp là do sự thiếu hụt hoặc chưa hoàn thiện của khung pháp lý để điều chỉnh các hoạt động liên quan đến tài sản ảo, tiền điện tử và các giao dịch trên môi trường số, từ đó khiến công tác quản lý, ngăn ngừa và xử lý các hành vi vi phạm gặp nhiều khó khăn, nhà đầu tư không được pháp luật bảo vệ.

Qua các vụ án liên quan đến tiền ảo từng xảy ra, tôi thấy rất ít khả năng nạn nhân lấy lại được tiền, nếu có thì chỉ là do kẻ lừa đảo chưa kịp tẩu tán tài sản và nạn nhân kịp thời phong tỏa tài sản. Để tăng cơ hội lấy lại được tiền, khi phát hiện giao dịch nghi vấn, các nạn nhân cần liên hệ ngay với ngân hàng, cung cấp số tài khoản nhận tiền, ngày giờ giao dịch và số tiền chuyển, sau đó liên hệ với cơ quan công an nơi cư trú hoặc Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao của công an cấp tỉnh, chuẩn bị đầy đủ chứng cứ (tin nhắn, lịch sử giao dịch, biên lai chuyển tiền) đồng thời yêu cầu ngân hàng phối hợp với cơ quan công an để xử lý. Khả năng lấy lại tiền trong các vụ lừa đảo tài sản ảo phụ thuộc rất lớn vào tốc độ hành động, sự hợp tác với cơ quan chức năng và việc cung cấp đầy đủ bằng chứng. Trong nhiều trường hợp, sự hỗ trợ của ngân hàng, cơ quan điều tra và luật sư đóng vai trò quan trọng giúp tăng tỉ lệ thu hồi tài sản. Tuy nhiên, để bảo vệ tài sản tốt nhất, nhà đầu tư cần luôn tỉnh táo tránh xa các dự án đầu tư không rõ nguồn gốc hoặc không được pháp luật công nhận.

Do không được công nhận là tài sản hợp pháp hoặc phương tiện thanh toán hợp pháp, tiền ảo nằm ngoài danh sách các hoạt động kinh doanh phải chịu thuế, nhà đầu tư và các sàn giao dịch tiền ảo không có nghĩa vụ kê khai và đóng thuế. Điều này tạo ra môi trường màu mỡ cho các hoạt động lừa đảo liên quan đến tiền ảo phát triển.

Tôi cho rằng, cơ quan chức năng cần khẩn trương xây dựng khung pháp lý rõ ràng cho tiền ảo và tài sản ảo. Trong đó, cần định nghĩa rõ tiền ảo, tài sản ảo, công nhận tiền ảo có thể giao dịch và thanh toán trong một số lĩnh vực nhất định nhưng không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp trong tất cả các giao dịch thương mại. Cần có quy định về việc đăng ký, cấp phép và quản lý các sàn giao dịch tiền ảo bởi đang có tình trạng các tổ chức phát hành tiền ảo không bị kiểm soát đầy đủ, dẫn đến việc phát hành tiền ảo không có bảo chứng hoặc giá trị thực, tạo cơ hội “làm ăn” cho các đối tượng lừa đảo. Có thể nghiên cứu thành lập cơ quan bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư trong lĩnh vực tiền ảo. Cơ quan này có chức năng tiếp nhận khiếu nại, giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và các tổ chức, sàn giao dịch tiền ảo cũng như giám sát các hoạt động của các tổ chức này để đảm bảo họ tuân thủ quy định pháp luật.

Cần tăng cường các chương trình giáo dục và tuyên truyền về tiền ảo, cách thức giao dịch an toàn, các rủi ro có thể gặp khi tham gia thị trường tiền ảo; khuyến khích các tổ chức tài chính, sàn giao dịch tổ chức các khóa đào tạo hoặc cung cấp tài liệu hướng dẫn về các vấn đề liên quan đến tiền ảo cho nhà đầu tư…

Luật sư Phạm Ba Đô - Giám đốc Công ty Luật TNHH SJKLAW

Người dân cần tự đề cao cảnh giác

Có 3 yếu tố chính dẫn đến tình trạng lừa đảo trực tuyến gia tăng. Thứ nhất, việc truy tìm và xử lý tội phạm rất khó do máy chủ của các tổ chức lừa đảo thường đặt ở nước ngoài, do các nhóm lừa đảo không có trụ sở cố định. Thứ hai, do tội phạm thường sử dụng nhiều chiêu trò đánh trúng vào tâm lý nạn nhân, cho nạn nhân được lợi trong thời gian đầu để tạo niềm tin, khiến họ nghĩ rằng đầu tư có lợi nhuận thật. Thứ ba, việc tiếp cận thông tin và kiến thức về đầu tư, tài chính ở một bộ phận người dân còn hạn chế khiến họ dễ dàng bị lừa.
Tôi không kỳ vọng nhiều vào khả năng phát hiện và xử lý tội phạm của các cơ quan quản lý trong nước bởi các sàn giao dịch lừa đảo thường hoạt động ngoài khuôn khổ pháp lý, sử dụng kênh thông tin riêng và không liên quan đến Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Để ngăn chặn lừa đảo trực tuyến, cần sự hợp tác quốc tế giữa Việt Nam và các nước khác, cũng như với các công ty công nghệ lớn như Facebook, TikTok.

Cơ quan quản lý cần phải nỗ lực hơn nữa trong việc hoàn thiện khung pháp lý để quản lý chặt chẽ hơn các sàn giao dịch trực tuyến, đặc biệt là các sàn giao dịch ngoại hối và tiền điện tử; nâng cao nhận thức của người dân về các hình thức lừa đảo trực tuyến, giúp họ tự bảo vệ mình trước những chiêu trò tinh vi của tội phạm. Chúng ta không nên trông chờ quá nhiều vào việc cơ quan quản lý phát hiện và xử lý tất cả các vụ lừa đảo trực tuyến mà chính mỗi người cần tự trang bị kiến thức, cảnh giác trước những lời hứa hẹn “ngọt ngào”, không tham gia những hoạt động đầu tư, giao dịch tài chính thiếu minh bạch.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu

Tăng cường rà soát các giao dịch trên mạng

Tình trạng lừa đảo tài chính trực tuyến ở Việt Nam đang diễn ra phổ biến, điển hình là các sàn giao dịch mạo danh như trường hợp Mr. Pips. Các đối tượng tự tạo ra trang web, phần mềm, ứng dụng di động giả mạo, kết nối trực tiếp về máy chủ của mình. Mọi giao dịch và tiền bạc đều nằm trong hệ thống khép kín do sàn lừa đảo kiểm soát, không được kết nối với bất kỳ sàn giao dịch quốc tế nào. Họ tự điều khiển giá lên xuống, tạo biến động giả nhằm lừa đảo khách hàng. Họ quảng cáo dịch vụ, sản phẩm, lôi kéo khách hàng thông qua mạng xã hội. Họ lập đội nhóm, sử dụng hình ảnh gái đẹp, đưa thông tin về lợi nhuận đầu tư để thu hút người tham gia.

Xử lý các đối tượng lừa đảo là chưa đủ. Cần phải kết hợp việc giám sát, điều tra với việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân để phòng ngừa, ngăn chặn một cách hiệu quả hoạt động lừa đảo.

a đủ. Cần Các sàn giao dịch lừa đảo không thể hoạt động bí mật tuyệt đối. Họ buộc phải quảng cáo, lôi kéo khách hàng thông qua các kênh truyền thông, mạng xã hội. Cơ quan an ninh mạng có thể lần theo dấu vết các hoạt động quảng cáo, lôi kéo khách hàng của các sàn giao dịch lừa đảo trên mạng xã hội; tăng cường rà soát các giao dịch trên mạng, điều tra, tìm hiểu thông tin từ các nhóm chat, hội nhóm trên mạng xã hội để phát hiện và xử lý các đối tượng lừa đảo.

Ông Trương Hiền Phương - Giám đốc cấp cao Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam