Khơi thông nguồn lực tư nhân bằng sự minh bạch

Chính quyền TPHCM đã thể hiện nỗ lực cải cách với một số chính sách thí điểm

Chúng ta cũng đang gặp nhiều bất cập từ hệ thống pháp lý hiện hành về đầu tư công, hình thức đối tác công tư (PPP) và đấu thầu. Hệ thống quản trị đô thị vẫn phân mảnh, thiếu sự liên kết giữa các sở, ban ngành và giữa thành phố với các xã mới sáp nhập. Khi quy mô vùng đô thị đã vượt khỏi ranh giới hành chính, cần một mô hình quản trị có tính tích hợp vùng, liên tỉnh chứ không thể chỉ dựa vào cơ chế phối hợp hành chính kiểu cũ.

Chính quyền TPHCM đã thể hiện nỗ lực cải cách với một số chính sách thí điểm mang tính đột phá như trung tâm tài chính quốc tế, phát triển mạng lưới metro, logistics, đô thị thông minh... nhưng những sáng kiến này gặp không ít trở lực trong khâu huy động và phối hợp các nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực từ khu vực tư nhân. Về phần mình, dù có tiềm lực tài chính và nhu cầu tham gia, khu vực tư nhân vẫn phải đối mặt với rủi ro pháp lý cao và thủ tục phức tạp.

Chính quyền TPHCM cũng đã có một số bước đi đáng chú ý nhằm đổi mới mô hình hợp tác, như thử nghiệm hợp đồng dịch vụ công tư theo hình thức chi trả theo hiệu quả (availability payment) hoặc liên doanh giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Tuy nhiên, các mô hình này vẫn đang trong giai đoạn thí điểm, thiếu hành lang pháp lý và các hướng dẫn cụ thể nên chưa thể nhân rộng. Đặc biệt, chính quyền thành phố vẫn chưa thiết lập được một cơ chế đối thoại công tư thường xuyên, minh bạch và có tính ràng buộc cao. Khi thiếu kênh đối thoại chính thức, minh bạch, khu vực tư nhân sẽ thiếu thông tin, thiếu niềm tin và mất động lực đồng hành cùng Nhà nước trong các dự án lớn.

Bài học từ thực tiễn cho thấy, để khơi thông dòng vốn xã hội và nâng cao hiệu quả đầu tư hạ tầng, TPHCM cần xây dựng một cơ chế PPP mới được thể chế hóa, minh bạch và linh hoạt hơn. Quy hoạch phát triển vùng và danh mục các dự án trọng điểm cần được xác lập rõ ràng, tích hợp đa ngành và công bố định kỳ, tạo cơ sở để tư nhân chủ động tham gia từ sớm. Cơ chế pháp lý cũng cần đặc thù hơn, phù hợp với đô thị có quy mô lớn như TPHCM, giảm bớt thủ tục hành chính và tăng tính linh hoạt trong xử lý các dự án liên ngành. Nhà nước cần đóng vai trò kiến tạo và điều phối chiến lược, đảm nhận các rủi ro chính sách, hạ tầng nền, đồng thời tạo điều kiện tài chính thông qua quỹ đầu tư, bảo lãnh dự án và hỗ trợ kỹ thuật để chia sẻ gánh nặng với nhà đầu tư tư nhân.

Khu vực tư nhân cần được nhìn nhận như đối tác chiến lược, tham gia từ giai đoạn hoạch định, đề xuất phương án đầu tư và quản trị dự án chứ không chỉ là đơn vị thi công. Đổi lại, họ phải cam kết về năng lực tài chính, công nghệ và chịu rủi ro trong phạm vi mình kiểm soát. Khi các nguyên tắc hài hòa lợi ích và chia sẻ rủi ro được thể chế hóa, 2 khu vực công và tư mới có thể đồng hành trên một nền tảng tin cậy và bền vững. Đặc biệt, chính quyền thành phố cần tổ chức các diễn đàn công tư định kỳ với cơ chế tiếp nhận và phản hồi kiến nghị một cách có trách nhiệm.

Chỉ khi khơi thông được những nút thắt về thể chế và tạo dựng được lòng tin, chính quyền TPHCM mới có thể huy động tối đa nguồn lực xã hội cho việc phát triển hạ tầng bền vững.

Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền (Trường đại học Nguyễn Tất Thành)

Mai Ca (ghi)