AI đang khiến ngành sản xuất phim hoạt hình đối đầu?

Trong nhiều thập kỷ qua, phim hoạt hình luôn là “mỏ vàng” của ngành công nghiệp giải trí. Từ Pixar, Disney, DreamWorks ở Hollywood cho đến Ghibli ở Nhật Bản, hoạt hình vừa chinh phục trẻ em vừa giữ chân khán giả trưởng thành. Thế nhưng, chưa bao giờ ngành công nghiệp này lại đối mặt với một cuộc tranh luận gay gắt như hiện nay: có nên để trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh tham gia vào quy trình sáng tạo hay không?

AI – cứu cánh hay công nghệ bẩn?

Theo báo cáo Animation and AI của công ty dữ liệu giải trí Luminate, hoạt hình và anime hiện là át chủ bài của các nền tảng streaming. Minh chứng rõ nét nhất chính là K-pop Demon Hunters, bộ phim hoạt hình gốc đã trở thành tác phẩm được xem nhiều nhất trong lịch sử Netflix.

K-pop Demon Hunters, bộ phim hoạt hình gốc được xem nhiều nhất trong lịch sử Netflix

Khảo sát U.S. Entertainment 365 của Luminate cũng chỉ ra, 29% người hâm mộ anime tại Mỹ đã đến rạp xem ít nhất ba phim anime trong ba tháng gần nhất, một con số vượt trội so với các thể loại khác. Trên nền tảng trực tuyến, Netflix chiếm tới 76% lượng khán giả xem hoạt hình, trong khi Disney+ và Hulu cũng tập trung mạnh vào mảng này.

Những con số ấy cho thấy tiềm năng to lớn, nhưng cũng lý giải vì sao các hãng phim đang “đánh cược” với AI để tìm cách tăng tốc độ sản xuất, giảm chi phí và giữ chân khán giả trẻ.

Những người ủng hộ coi AI tạo sinh là công nghệ mang tính cách mạng. Họ cho rằng, AI có thể giúp dựng ý tưởng, phác thảo nhân vật, tạo storyboard hay xử lý hậu kỳ nhanh hơn gấp nhiều lần so với con người. Thậm chí, một số startup ở Mỹ và Nhật Bản đang thử nghiệm dùng AI để tạo ra các đoạn hoạt hình ngắn chỉ trong vài giờ, công việc vốn cần đến cả đội ngũ nhiều nhân sự và mất hàng tuần mới hoàn thành.

Tuy nhiên, phía phản đối lại nhìn AI với con mắt đầy nghi ngại. Nhiều họa sĩ gọi đây là công nghệ bẩn, đặt ra hàng loạt câu hỏi: dữ liệu AI được lấy từ đâu, có vi phạm bản quyền hình ảnh không? Khi AI có thể mô phỏng phong cách của các họa sĩ nổi tiếng, ai sẽ bảo vệ quyền tác giả? Và quan trọng hơn, điều gì sẽ xảy ra với hàng ngàn công việc đang nuôi sống những họa sĩ ý tưởng, họa sĩ phân cảnh hay nghệ sĩ kỹ xảo hình ảnh?

Một khảo sát tại Mỹ do Animation Guild thực hiện đầu năm 2025 cho thấy, 68% họa sĩ hoạt hình lo sợ công việc của họ sẽ bị thay thế một phần bởi AI trong vòng 5 năm tới. Ở Nhật Bản, nơi anime là ngành công nghiệp xuất khẩu trị giá hơn 20 tỉ USD/năm, Hiệp hội các nhà sản xuất phim hoạt hình (AJA) cũng đã lên tiếng cảnh báo về nguy cơ “đánh mất linh hồn sáng tạo” nếu phụ thuộc quá nhiều vào AI.

Câu trả lời nào cho tương lai: hợp tác hay loại bỏ?

Báo cáo của Luminate chỉ rõ: trong vòng 2 năm tới, các vị trí dễ bị ảnh hưởng nhất chính là họa sĩ thiết kế ý tưởng, họa sĩ phân cảnh, nghệ sĩ kỹ xảo điện ảnh (VFX) và cả các nhà phát triển trò chơi. Đây vốn là những công việc đòi hỏi nhiều thời gian và nhân lực, nhưng giờ đây AI có thể tự động hóa một phần lớn quy trình.

Hình ảnh do Midjourney tạo (trái) và nhân vật Elsa trong Frozen của Disney (phải), tâm điểm vụ kiện giữa Disney, Universal và Midjourney

Thực tế, công ty Kakao Entertainment (Hàn Quốc) đã giới thiệu dịch vụ Helix Shorts, sử dụng AI để tóm tắt webtoon thành video ngắn. Công nghệ này phân tích khung truyện, hội thoại và biểu cảm nhân vật, sau đó tạo clip với giọng đọc, nhạc nền và hiệu ứng điện ảnh. Điều đó cho thấy, AI không chỉ là trợ lý mà đang từng bước trở thành người thay thế trong mắt các doanh nghiệp.

Câu hỏi đặt ra là: liệu AI sẽ giết chết nghệ sĩ hoạt hình hay mở ra một kỷ nguyên hợp tác mới? Không ít đạo diễn tại Hollywood đã thử nghiệm dùng AI để tạo phân cảnh thô, sau đó bàn giao lại cho đội ngũ họa sĩ phát triển. Cách làm này giúp tiết kiệm thời gian mà vẫn giữ được chất lượng nghệ thuật. Tuy nhiên, để điều này trở thành giải pháp bền vững, cần có khung pháp lý rõ ràng về bản quyền, sở hữu trí tuệ và ranh giới đạo đức. Nếu không, xung đột giữa nghệ sĩ và công nghệ sẽ còn kéo dài.

Ngành hoạt hình từng nhiều lần đổi thay, từ vẽ tay sang CGI, từ phim nhựa sang kỹ thuật số. Mỗi bước tiến công nghệ đều gây tranh cãi nhưng cũng tạo ra những tác phẩm kinh điển. AI có thể là một chương mới – song chỉ khi con người tìm được cách “làm chủ công nghệ, thay vì bị công nghệ làm chủ”.

Thảo Nguyên