Vì sao không bầu mà chỉ định nhân sự chủ tịch tỉnh, xã sau sáp nhập?

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng - Ảnh: QH

Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội về dự thảo nghị quyết, Ủy viên Thường trực Ủy ban dự thảo một số điều của Hiến pháp (Ủy ban) - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng - cho biết, sau 1 tháng tổ chức lấy ý kiến, đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả các nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết.

Tuyệt đại đa số các ý kiến (99,75%) đều tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung và nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 như đã nêu trong Tờ trình.

Tiếp thu ý kiến đóng góp, Ủy ban đã rà soát toàn bộ các điều, khoản trong dự thảo Nghị quyết để bảo đảm các yêu cầu về kỹ thuật lập hiến.

Cụ thể, về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Công đoàn Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội khác, Ủy ban thống nhất tiếp thu, chỉnh lý theo hướng tiếp tục khẳng định các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

Dự thảo thay cụm từ “dưới sự chủ trì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” tại khoản 2 Điều 9 bằng cụm từ “do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì”; bỏ cụm từ “điều lệ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, điều lệ của mỗi tổ chức” tại khoản 3 Điều 9.

Dự thảo quy định “Công đoàn Việt Nam là đại diện duy nhất của người lao động trong quan hệ lao động ở cấp quốc gia và trong quan hệ quốc tế về công đoàn” để khẳng định rõ vị trí, vai trò không thể thay thế của Công đoàn Việt Nam.

Về tổ chức đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương, dự thảo Nghị quyết đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định.

Dự thảo giữ lại quy định về việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương như quy định hiện hành.

Về tổ chức chính quyền địa phương, trong quá trình thảo luận, lấy ý kiến, có ý kiến cho rằng, trên thực tế, vẫn có một số đơn vị hành chính ở hải đảo do có yếu tố đặc thù, quy mô dân số rất ít, điều kiện giao thông đi lại khó khăn nên không nhất thiết phải tổ chức Hội đồng nhân dân hoặc một số cơ quan khác của Nhà nước.

Bên cạnh đó, những năm gần đây, chúng ta đã triển khai thực hiện thí điểm và thực hiện chính thức một số mô hình chính quyền địa phương tại một số đô thị theo hướng chỉ tổ chức cơ quan hành chính mà không có Hội đồng nhân dân và cũng đã thu được một số kết quả nhất định.

Vì vậy, để có cơ sở hiến định cho việc tiếp tục nghiên cứu, đa dạng hóa mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, Ủy ban đề nghị giữ lại quy định về “chính quyền địa phương” và “cấp chính quyền địa phương” như đang được quy định tại Hiến pháp hiện hành.

Về quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo giữ lại quy định về quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân như hiến pháp năm 2023. Tức dự thảo giữ lại quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND với chánh án, viện trưởng như hiện hành.

Về hiệu lực thi hành, Ủy ban đề nghị xác định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là từ ngày được Quốc hội thông qua (dự kiến là ngày 16/6/2025).

Liên quan quy định chuyển tiếp về việc chỉ định các chức danh lãnh đạo của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp xã sau khi thực hiện sắp xếp, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban đã báo cáo cụ thể lý do cần áp dụng cơ chế này.

Cơ chế này chỉ thực hiện từ nay đến hết nhiệm kỳ 2021 - 2026 để phục vụ việc sắp xếp các đơn vị hành chính trong năm 2025 gắn với nội dung được sửa đổi, bổ sung của Hiến pháp.

Sau bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031 và các năm tiếp theo tiếp tục thực hiện bầu nhân sự bình thường theo đúng quy định hiện hành, Hội đồng nhân dân sẽ bầu các chức danh của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân.

Minh Quang