Sự trở lại của hình tượng người lính trên sân khấu

Đa dạng và cuốn hút hơn

Nhà hát kịch TPHCM vừa đem vở Khát vọng bình yên (tác giả: Ngọc Trúc, đạo diễn: Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Trần Ngọc Giàu) đến phục vụ cán bộ, chiến sĩ, nhân dân phường Bà Rịa. Chương trình nằm trong chuỗi hoạt động Những ngày văn học - nghệ thuật TPHCM, đưa tác phẩm nghệ thuật chất lượng cao đến với khán giả các khu vực mới của TPHCM sau sáp nhập.

Sân khấu kịch Hồng Vân sẽ đưa vở kịch Cuốn truyện bị đốt với dàn diễn viên thế hệ Z đến biểu diễn tại Hạ Long - ẢNH: NGỌC TUYẾT

Trước đó, nhà hát cải lương Trần Hữu Trang đã đưa vở cải lương San hô đỏ (tác giả: Bích Ngân, chuyển thể: Phạm Văn Đằng, đạo diễn: NSND Trần Ngọc Giàu) đến xã Long Sơn phục vụ bà con.

Vở Khát vọng bình yên nêu bật hình tượng người chiến sĩ du kích của vùng đất thép Củ Chi, còn San hô đỏ ca ngợi người lính hải quân giữ biển đảo. Đặc biệt, cả 2 vở đều khai thác câu chuyện có thật. Khát vọng bình yên tái hiện cuộc đời chiến đấu quên mình cho quê hương của cô Bảy Mô - người nữ chỉ huy một thời của trung đội nữ du kích Củ Chi, còn San hô đỏ khắc họa những hy sinh của quân đội ta trong thời bình khi trận bão lớn tháng 12/1990 giật sập một số nhà giàn.

Tuy không từ chất liệu người thật việc thật, Cuốn truyện bị đốt (tác giả: Tất Thọ, đạo diễn: NSND Hồng Vân), Đồng chí (kịch bản: Lê Thu Hạnh, đạo diễn: NSND Trần Ngọc Giàu - Quốc Thịnh) và Lạc (tác giả: Trần Mỹ Trang, đạo diễn: Quốc Thịnh - Trần Đàm Công Ninh) cũng không kém phần sống động khi kể về một thế hệ bước ra từ khói lửa chiến tranh. Ở đó không chỉ có tuổi trẻ hết mình vì lý tưởng mà còn có sự đấu tranh giằng xé trước những “viên đạn bọc đường” giữa thời bình. Đề tài hậu chiến với bao lối rẽ giữa đường đời của những con người từng chung chiến hào vì thế luôn hấp dẫn.

Táo bạo hơn phải kể đến Nếu anh còn được sống (tác giả: Việt Linh, đạo diễn: Việt Linh - Lê Chi Na) trở lại sàn diễn vào cuối tháng Mười hai. Vở mang màu sắc hoàn toàn khác biệt khi kể câu chuyện qua lăng kính một người lính đã tử trận. Như cái tên, vở diễn là hành trình tự truy vấn của linh hồn người lính trẻ với bao tiếc nuối vì hoài bão chưa thành, vì sự vấn vương của những người ở lại, vì nỗi ấm ức khi nghĩ rằng mình chết đi mà chưa đóng góp được gì cho thắng lợi chung.

Chỉ tính riêng những tác phẩm mới ra mắt hoặc tái diễn trong 2 tháng cuối năm 2025 vừa nêu, có thể thấy hình tượng người lính trên sân khấu khá đa dạng và đa chiều. Đã qua rồi những hình tượng cổ động để nhường chỗ cho những số phận rõ ràng hơn, gai góc hơn và thu hút hơn.

“Siêu nhân vật” chưa bao giờ bị lãng quên

Như nhà văn Chu Lai từng nói, đề tài chiến tranh - cách mạng là một “siêu đề tài” và người lính là một “siêu nhân vật” cho nghệ thuật nước nhà. Nhiều năm qua, sân khấu TPHCM có những thăng trầm, hình tượng người lính dần thưa vắng nhưng chưa bao giờ bị lãng quên.

Vở kịch Nếu anh còn được sống của Sân khấu Hồng Hạc đã qua 5 suất diễn - Ảnh: NGỌC TUYẾT

Nếu trước đây, gần như chỉ có các đơn vị sân khấu công lập dàn dựng đề tài này mỗi dịp liên hoan, hội diễn thì thời gian qua, các sân khấu tư nhân đã quan tâm nhiều hơn. Đạo diễn Việt Linh xem Nếu anh còn được sống là tác phẩm tiêu biểu, có quy mô lớn nhất từ trước đến nay của sân khấu Hồng Hạc. Sân khấu Trịnh Kim Chi có loạt vở diễn Rặng trâm bầu, Một thời để nhớ, Ngày ấy cổng trời… cùng đề tài.

Dù thiên về kịch thị trường, sân khấu kịch Hồng Vân vẫn có Người đàn bà uống rượu, Ngôi nhà trên thuyền và mới nhất là Cuốn truyện bị đốt về số phận người lính, thanh niên xung phong thời hậu chiến. Ngày 27/12, thầy trò NSND Hồng Vân sẽ mang vở kịch Cuốn truyện bị đốt đến ra mắt tại quê hương Hạ Long của tác giả với rất nhiều khán giả cựu chiến binh.

Trong quá trình giảng dạy, Nghệ sĩ ưu tú Hạnh Thúy thường hướng sinh viên thực hiện báo cáo tốt nghiệp bằng các tác phẩm lịch sử, chiến tranh - cách mạng như một cách tận dụng nguồn lực. Vở Những cánh hoa trinh trắng do Nghệ sĩ ưu tú Hạnh Thúy dàn dựng đoạt Huy chương Bạc Liên hoan sân khấu TPHCM 2024 (lần I) được phát triển từ một tác phẩm tốt nghiệp.

Như một mạch ngầm, đề tài chiến tranh - cách mạng với hình tượng người lính vẫn là cảm hứng muôn thuở. Các nghệ sĩ sân khấu TPHCM vẫn bền bỉ theo đuổi đề tài này với tư duy đổi mới, sáng tạo và gần gũi hơn nhằm chạm đến cảm xúc khán giả đại chúng hôm nay.

Ninh Lộc