Nhiều mặt hàng thủy sản có nguy cơ không thể xuất khẩu vào Mỹ

Xuất khẩu thủy sản đang chịu sức ép lớn

Ở châu Âu, việc bị “tuýt còi thẻ vàng” về đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đã kéo dài suốt 8 năm, tiếp tục là gánh nặng, chưa có dấu hiệu được tháo gỡ.

Đặc biệt, châu Âu đã đưa vào áp dụng quy định về “carbon thông minh” và buộc các cơ sở nuôi thủy sản công khai toa thuốc thú y. Nếu doanh nghiệp Việt không chủ động thích ứng, việc bị động đối phó sẽ dẫn đến mất thị trường.

Trong khi đó, một số thị trường ngách như Nam Mỹ, Trung Đông hay châu Á được đánh giá giàu tiềm năng, nhưng đến nay vẫn chưa được doanh nghiệp đầu tư đúng mức.

Ngành dệt may cũng tương tự. Ông Trần Như Tùng - Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) - cho biết, xuất khẩu đã đạt hơn 30 tỉ USD trong 8 tháng, nhưng đà tăng chững lại vì Mỹ áp thuế mới, đơn hàng dồn dập nửa đầu năm khiến quý III, IV chậm lại.

“Việt Nam vẫn giữ lợi thế so với Trung Quốc tại Mỹ, nhưng thách thức lớn hơn là chuyển đổi xanh và số. Chỉ 20-25% doanh nghiệp dệt may đủ khả năng đầu tư công nghệ xanh; trong khi Mỹ, EU đòi hỏi truy xuất nguồn gốc chặt chẽ, hàng trung chuyển có thể chịu thuế tới 40%. Rõ ràng, lợi thế giá nhân công không còn đủ, nếu không nội địa hóa nguyên phụ liệu và số hóa chuỗi cung ứng, ngành sẽ khó duy trì lợi thế” - ông lo lắng.

Ngành da giày đối mặt với nghịch lý tương tự. Theo ông Nguyễn Văn Khánh - Phó chủ tịch Hội Da giày TPHCM, năm ngoái, dù xuất khẩu ngành này đạt khoảng 30 tỉ USD, nhưng 70-80% nguyên phụ liệu vẫn nhập từ Trung Quốc. Do đó doanh nghiệp trong ngành đang đề xuất UBND TPHCM cho xin cụm công nghiệp phụ trợ để sản xuất đế, da, phụ liệu trong nước, giảm phụ thuộc và tận dụng cơ hội từ các chính sách thuế mới.

Với ngành gỗ, ông Phùng Quốc Mẫn - Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM (HAWA) - thông tin, ngành đang phải đối mặt với hàng loạt rào cản như thuế đối ứng, cuộc điều tra Mục 232 của Bộ Thương mại Mỹ đối với gỗ dán, cùng với những quy định chống phá rừng khắt khe tại châu Âu. Ông khẳng định đây đều là những trở ngại khiến xuất khẩu gỗ chưa đạt như kỳ vọng, dù con số vẫn tăng trưởng khoảng 6,5% trong 8 tháng qua.

Đặc biệt, ngay trong sáng nay, một thông tin chưa chính thức được lan truyền khi Tổng thống Mỹ đăng tải trên mạng xã hội về khả năng tăng 30-50% thuế nhập khẩu gỗ, chủ yếu áp vào mặt hàng tủ bếp và đồ gỗ nội thất. Nếu điều này thành hiện thực, đó sẽ tiếp tục là thách thức lớn đối với ngành gỗ Việt Nam.

Theo bà Nguyễn Cẩm Trang - Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương), để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu bền vững, cần có giải pháp đồng bộ từ cả ba trụ cột: phía cung, phía cầu và các khâu tổ chức xuất khẩu. Trong đó, ngoại giao kinh tế tiếp tục giữ vai trò then chốt.

Bà cho biết, thời gian qua, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ, thúc đẩy các thỏa thuận và kết nối doanh nghiệp với nhiều thị trường tiềm năng, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho thương mại. Cùng đó, một hướng đi quan trọng khác đang được triển khai theo định hướng đa dạng hóa thị trường, hướng đến những khu vực nhiều tiềm năng như Trung Đông, khối vùng Vịnh.

Tuy nhiên, bài toán quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn. Chẳng hạn, trong Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), quy tắc “từ sợi trở đi” đối với dệt may đang tạo khó khăn do Việt Nam chưa chủ động được nguồn nguyên liệu.

Riêng với thị trường Mỹ, Bộ Công Thương vẫn đang chủ trì các đàm phán cấp kỹ thuật, đặc biệt liên quan đến vấn đề trung chuyển. Hiện nay, dù có thông tin về mức thuế đối ứng 20 - 40%, nhưng phía Mỹ chưa đưa ra bất kỳ định nghĩa hay hướng dẫn nào liên quan đến trung chuyển. Đây là vấn đề cần sớm được làm rõ để doanh nghiệp chủ động xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, tránh rơi vào thế bị động.

Ngọc Thùy