Mở rộng giáo dục quyền con người trong thời đại số

Sáng 17/11, Học viện Chính trị quốc gia TPHCM phối hợp với Bộ Công an, Thành ủy TPHCM tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia về định hướng nghiên cứu, giáo dục và bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên mới của dân tộc.

Phạm vi quyền con người mở rộng trong thời đại số

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Lưu Quang - Bí thư Thành ủy TPHCM - chia sẻ, con người là trung tâm của sự phát triển, đồng thời là động lực bảo đảm cho nền văn minh nhân loại luôn tiến lên.

Tại Việt Nam, quyền con người, quyền công dân được ghi nhận trong Hiến pháp năm 1946 và tiếp tục được khẳng định, phát triển qua các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992 và 2013. Đặc biệt, Hiến pháp năm 2013 đã thể hiện đầy đủ hơn các quyền dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội.

Theo ông, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng và sự bùng nổ của công nghệ số hiện nay đang đặt ra những vấn đề mới về quyền con người, đặc biệt trong lĩnh vực đạo đức, dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư và công bằng xã hội. Đây là những vấn đề mà chúng ta cần nghiêm túc nghiên cứu, dự báo và giải quyết.

Ông Trần Lưu Quang, Bí thư Thành ủy TPHCM, phát biểu tại hội thảo - Ảnh: Nguyễn Loan

Giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia TPHCM - cũng chia sẻ, bước sang thế kỷ XXI, nhân loại chứng kiến những thay đổi lớn về kinh tế, địa - chính trị và công nghệ sâu sắc. Quyền con người ngày càng trở thành thước đo, chuẩn mực của văn hóa, văn minh; là tiêu chuẩn của sự thịnh vượng và phát triển bền vững ở mỗi quốc gia.

Ông cho rằng những thách thức toàn cầu như khủng bố, xung đột vũ trang, khủng hoảng năng lượng, chiến tranh công nghệ cao, biến đổi khí hậu, sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo… đang định hình lại khái niệm và phạm vi của quyền con người.

“Giờ đây chúng ta không chỉ bàn về các quyền cơ bản mà còn biết tới những quyền mới, đặc trưng của kỷ nguyên số, như quyền về dữ liệu cá nhân, quyền được tiếp cận công nghệ công bằng, quyền được bảo vệ khỏi sự thao túng của thông tin giả…”, ông Thắng nói.

Mục tiêu giáo dục quyền con người không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt tri thức pháp luật mà cần bồi dưỡng phẩm chất nhân văn, nuôi dưỡng lòng khoan dung, hình thành năng lực tôn trọng sự khác biệt và ý thức trách nhiệm công dân.

Tiến sĩ Phạm Tất Thắng, Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương - nhận định, công tác nghiên cứu và giáo dục về quyền con người có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác tuyên giáo và dân vận.

Ông nói: “Bản chất của quyền con người theo quan điểm của chúng ta vẫn hướng đến mục tiêu tối cao là bảo đảm lợi ích của người dân. Hiện nay, khi chúng ta sắp xếp tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền địa phương, mục tiêu cao nhất vẫn là để chính quyền cơ sở gần dân hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu và nguyện vọng của nhân dân”.

Các nhà quản lý chia sẻ, trao đổi tại hội thảo - Ảnh: Nguyễn Loan

Quyền con người được giáo dục từ phổ thông đến đại học

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Văn Phúc, cho hay, chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đưa các nội dung tích hợp liên quan đến giáo dục công dân, trong đó nội dung về quyền con người được lồng ghép qua các môn học. Ở cấp tiểu học là môn đạo đức; THCS và THPT là môn giáo dục công dân, giáo dục kinh tế và pháp luật.

Đối với giáo dục đại học, nội dung quyền con người được đưa vào các môn học như: Luật Hiến pháp, Luật Hành chính, Luật Hình sự, Luật Tố tụng, Luật Truyền thông đại chúng, Luật Quốc tế, Luật An ninh… Sắp tới, Bộ GD-ĐT sẽ ban hành chuẩn chương trình đào tạo cho các ngành, trong đó quy định yêu cầu cụ thể về kiến thức quyền con người. Trên cơ sở chuẩn chương trình đào tạo, các cơ sở giáo dục đại học sẽ tiếp tục biên soạn giáo trình, tài liệu học tập phù hợp.

Tiến sĩ Lê Trường Sơn - Hiệu trưởng Trường đại học Luật TPHCM - cho biết, trường đã chủ động tích hợp, đưa nội dung quyền con người vào toàn bộ các chương trình đào tạo tùy theo mức độ, mục tiêu và chuẩn đầu ra của từng chương trình đào tạo. Đặc biệt, các chương trình chất lượng cao và chương trình giảng dạy bằng tiếng Anh, đã có học phần quyền con người và quyền công dân bằng tiếng Anh.

Quyền con người còn được giáo dục trong các môn luật chuyên sâu, như: Luật Tố tụng, Luật Lao động, Luật Dân sự, Luật Hành chính…

Ở bậc cao học, trường thiết kế riêng một học phần về quyền con người và đã đưa vào chương trình đào tạo thạc sĩ luật từ năm 2018.

Theo giáo sư, tiến sĩ Lê Minh Tâm - nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Luật Hà Nội - hiện cả nước có hơn 100 cơ sở đào tạo luật. Ông đề xuất, Bộ GD-ĐT nên có quy định tối thiểu 2 tín chỉ đào tạo về quyền con người trong chương trình đào tạo ngành luật.

Trên cơ sở này, các trường có thể thiết kế từ 2 tín chỉ trở lên, tùy nhu cầu và năng lực mỗi trường. Đây là yêu cầu bắt buộc và là “chương trình cứng” mà tất cả cơ sở đào tạo phải triển khai, bởi với ngành luật, việc tích hợp giáo dục quyền con người là nhu cầu tất yếu.

Nguyễn Loan