Lộ trình 3 cấp độ chuyển đổi số cho tiểu thương chợ truyền thống

Theo ông Nguyễn An Sơn, chợ truyền thống hiện vẫn là một cấu phần rất lớn của hệ thống phân phối, với hơn 8.000 chợ trên cả nước, trong đó khoảng 2.000 chợ có quy mô lớn. Tuy nhiên, khu vực này đang dần mất lợi thế cạnh tranh khi hành vi tiêu dùng thay đổi nhanh, đặc biệt dưới tác động của thương mại điện tử.

Hơn 300 tiểu thương phường Cầu Kiệu tham dự chương trình

Điểm yếu cốt lõi của chợ truyền thống là mô hình kinh doanh manh mún, thiếu chuẩn hóa. Hàng hóa phần lớn đi qua nhiều khâu trung gian, tỉ lệ hàng nội địa có thương hiệu còn thấp; khâu đóng gói, logistics chưa chuyên nghiệp; phương thức thanh toán chủ yếu vẫn là tiền mặt hoặc QR đơn lẻ, chưa hình thành hệ sinh thái số đồng bộ. Những hạn chế này khiến tiểu thương khó tiếp cận khách hàng mới và khó đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao về minh bạch, truy xuất nguồn gốc. Chuyển đổi số chợ truyền thống là tất yếu, song không thể làm ồ ạt mà phải theo lộ trình thiết kế riêng.

TPHCM hiện đã triển khai thí điểm chuyển đổi số cho tiểu thương, tập trung hỗ trợ tiểu thương ứng dụng công nghệ như thanh toán không tiền mặt, bán hàng qua live stream, quản lý bằng phần mềm, đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và đào tạo kỹ năng số để cạnh tranh hiệu quả hơn trong nền kinh tế số.

Từ mô hình thí điểm này, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xây dựng lộ trình 3 cấp độ chuyển đổi số, trong đó mỗi cấp độ giải quyết một nhóm vấn đề cụ thể của tiểu thương và ban quản lý chợ.

Ở cấp độ đầu tiên, trọng tâm không đặt lên vai tiểu thương, mà nằm ở ban quản lý chợ. Cụ thể, ban quản lý chợ sử dụng phần mềm quản lý tiểu thương tại chợ, 100% tiểu thương sẽ được triển khai thanh toán không tiền mặt và sử dụng phần mềm quản lý bán hàng - xuất hóa đơn điện tử. Khi các dữ liệu này được chuẩn hóa, người tiêu dùng có thể dễ dàng tra cứu, còn ban quản lý chợ thuận lợi hơn trong công tác quản lý, giám sát.

Sau khi đã có nền tảng số hóa, tiểu thương được khuyến khích bước sang cấp độ thứ 2 là ứng dụng thương mại điện tử trong kinh doanh, nhưng theo hướng hỗ trợ, không thay thế chợ truyền thống. Tiểu thương được trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản về thương mại điện tử, từ việc tạo gian hàng trên các nền tảng thương mại điện tử, bán hàng qua mạng xã hội, đến làm quen với các hình thức bán hàng mới như live stream, kết nối dịch vụ giao vận, đóng gói hàng hóa.

Ông Nguyễn An Sơn cho rằng, mục tiêu của cấp độ này là giúp tiểu thương mở rộng tệp khách hàng, vượt ra khỏi phạm vi quầy sạp quen thuộc, nhưng vẫn giữ được nhịp buôn bán truyền thống.

Điểm nhấn của giai đoạn này là đưa thương mại điện tử trở thành một phần trong thói quen kinh doanh hằng ngày, thay vì chỉ tham gia theo phong trào hoặc mang tính thử nghiệm.

Cấp độ cuối cùng trong lộ trình hướng tới chuyển đổi số bền vững, nơi tiểu thương không chỉ bán hàng bằng công cụ số mà còn vận hành hoạt động kinh doanh theo chuẩn mực mới.

Theo mô hình này, thương mại điện tử không chỉ là kênh bán hàng, mà còn trở thành công cụ đảm bảo nguồn hàng, kiểm soát chất lượng và mở ra khả năng tham gia các mô hình thương mại điện tử xuyên biên giới với những nhóm sản phẩm phù hợp. Đây cũng là đích đến dài hạn của quá trình chuyển đổi số cho tiểu thương, giúp hộ kinh doanh đứng vững trước áp lực cạnh tranh, đồng thời thích ứng với xu hướng quản lý hiện đại của nền kinh tế số.

Ngọc Thùy