Kinh tế Việt Nam 2025: Tìm cơ hội giữa thách thức

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu: 4 yếu tố chính sẽ định hình nên bức tranh kinh tế Việt Nam trong năm 2025

Về tỉ giá: Đồng USD đóng vai trò chủ đạo trong khoảng 80% các giao dịch ngoại tệ của Việt Nam, bao gồm thanh toán xuất nhập khẩu, đầu tư và các hoạt động tài chính khác. Điều này cho thấy sự phụ thuộc lớn của nền kinh tế Việt Nam vào các chính sách tiền tệ của Mỹ. Do đó, những biến động của đồng USD sẽ tác động trực tiếp đến tỉ giá hối đoái VND/USD và ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của nền kinh tế, từ sản xuất kinh doanh đến đời sống người dân.

Theo tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, năm 2025, kinh tế Việt Nam sẽ đối mặt với nhiều thách thức

Hiện tại, USD Index đang ở mức cao kỷ lục, tạo áp lực lên tỉ giá USD/VND. Nếu đồng USD tiếp tục tăng giá, sẽ gây áp lực lên tỉ giá và làm gia tăng lạm phát, ảnh hưởng đến sức mua và hoạt động sản xuất kinh doanh. Ngược lại, nếu đồng USD suy yếu, sẽ giúp ổn định tỉ giá và tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu.

Năm 2025 chứng kiến một biến động đáng kể trên trường quốc tế với việc ông Donald Trump tái đắc cử tổng thống Mỹ và tiếp tục theo đuổi các chính sách bảo hộ thương mại cứng rắn. Nếu áp mức thuế cao tăng lên 25% hoặc hơn, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ - thị trường tiêu thụ lớn nhất của nước ta - sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đe dọa đến sự tăng trưởng kinh tế. Chính sách trục xuất người lao động nhập cư bất hợp pháp, có thể gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực trầm trọng tại Mỹ, đẩy giá lao động và hàng hóa lên cao. Hậu quả là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có thể sẽ thắt chặt chính sách tiền tệ để kiềm chế lạm phát, từ đó làm đồng USD mạnh lên và gây áp lực lên tỉ giá hối đoái.

Bên cạnh đó, việc giảm thuế cho người giàu có thể làm gia tăng thâm hụt ngân sách, buộc chính phủ Mỹ phải phát hành thêm trái phiếu. Để đối phó, Fed có thể sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp nới lỏng định lượng, bơm thêm thanh khoản vào thị trường. Điều này không chỉ đẩy lạm phát Mỹ tăng cao mà còn gia tăng sức mạnh của đồng USD.

Các doanh nghiệp xuất khẩu và người dân có nhu cầu sử dụng ngoại tệ cần đặc biệt lưu ý đến những biến động này để có kế hoạch phù hợp. Việc theo dõi chặt chẽ các diễn biến của nền kinh tế Mỹ và các chính sách tiền tệ của Fed là vô cùng quan trọng để đưa ra quyết định đầu tư và kinh doanh hiệu quả.

Về ngoại thương: Chính sách "Nước Mỹ trước tiên" của Tổng thống Trump, đặc biệt là việc áp thuế nhập khẩu cao, đang đặt ra những thách thức lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ. Với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chiếm tỉ lệ cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu, Việt Nam sẽ chịu tác động mạnh mẽ nếu các mức thuế mới được áp dụng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế mà còn đe dọa tới việc làm của hàng triệu lao động trong các ngành sản xuất xuất khẩu.

Để đối phó với tình hình này, Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đồng thời tích cực đàm phán với Mỹ để tìm kiếm các giải pháp đôi bên cùng có lợi. Việc tăng nhập khẩu từ Mỹ, thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp Mỹ đang di dời khỏi Trung Quốc là những hướng đi khả thi. Tuy nhiên, Chính phủ cần có những chính sách hỗ trợ kịp thời để doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tốt các cơ hội mới và vượt qua khó khăn.

Trong bối cảnh cạnh tranh thương mại ngày càng khốc liệt, Việt Nam cần chủ động thích ứng và tìm kiếm những giải pháp sáng tạo để duy trì đà tăng trưởng kinh tế.

Về tình hình địa chính trị: Các điểm nóng địa chính trị tại Ukraine, Trung Đông và bán đảo Triều Tiên đang leo thang căng thẳng, dự báo sẽ tạo ra những diễn biến khó lường, tác động trực tiếp đến thị trường tiền tệ toàn cầu. Đặc biệt, sau khi ông Trump nhậm chức, sẽ càng làm gia tăng biến động trên trường quốc tế.

Với vị thế là một quốc gia có nền kinh tế mở, phụ thuộc lớn vào xuất nhập khẩu, đặc biệt là với Mỹ, Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng không nhỏ trước những biến động này.

Nội tại nền kinh tế Việt Nam: Mặc dù nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang nỗ lực phục hồi sau đại dịch COVID-19, nguy cơ phá sản có thể gia tăng trong năm 2025 nếu không có sự hỗ trợ kịp thời. Tuy nhiên, trong bối cảnh đầy biến động này, Việt Nam vẫn nắm giữ những cơ hội đáng kể.

Các doanh nghiệp cần xây dựng nhiều kịch bản khác nhau để ứng phó với tình hình kinh tế năm 2025 - Ảnh: Thanh Hoa

Theo các chuyên gia, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ Mỹ, đặc biệt vào các lĩnh vực công nghệ cao và bán dẫn, đang đổ về Việt Nam. Minh chứng rõ nét nhất là quyết định của Nvidia, "ông lớn" trong ngành chip bán dẫn, khi chọn Việt Nam là địa điểm đặt trung tâm nghiên cứu và phát triển đầu tiên tại Đông Nam Á. Điều này hứa hẹn sẽ thúc đẩy quá trình hiện đại hóa và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, châu Âu - thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam - vẫn là một điểm sáng. Dù chịu ảnh hưởng của xung đột tại Ukraine, nhu cầu về hàng hóa tiêu dùng của Việt Nam tại thị trường này vẫn rất lớn. Sự phù hợp về chất lượng và giá cả đã giúp hàng hóa Việt Nam chiếm được cảm tình của người tiêu dùng châu Âu.

Các nhà đầu tư, doanh nghiệp đều mong muốn thị trường tài chính Việt Nam phục hồi mạnh mẽ trong năm 2025, tuy nhiên, tính không chắc chắn vẫn còn rất lớn. Để chủ động ứng phó, cần xây dựng nhiều kịch bản kinh doanh khác nhau. Cụ thể, nên chuẩn bị 2 kịch bản chính: 1 kịch bản lạc quan, giả định về lãi suất thấp, tăng trưởng kinh tế cao và môi trường kinh doanh thuận lợi; và 1 kịch bản tiêu cực, trong trường hợp lãi suất tăng, xuất nhập khẩu gặp khó khăn hoặc đầu tư trực tiếp nước ngoài giảm. Việc xây dựng các kịch bản này giúp doanh nghiệp chủ động lập kế hoạch tài chính toàn diện, bao gồm:

Dự phòng một nguồn vốn khẩn cấp: Để đối phó với những biến động bất ngờ.

Xây dựng kế hoạch kinh doanh ứng phó khủng hoảng: Đảm bảo hoạt động kinh doanh vẫn duy trì được trong điều kiện khó khăn.

Tìm kiếm các liên minh chiến lược: Tăng cường khả năng hợp tác và chia sẻ rủi ro với các đối tác khác

Phó giáo sư, tiến sĩ Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam: Cần phát triển thị trường nội địa

Năm 2024, thế giới trải qua một năm đầy biến động, trong khi Việt Nam lại ghi nhận những chuyển biến tích cực bất ngờ. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tươi sáng ấy là những thách thức tiềm ẩn. Quý I/2024, nền kinh tế nội địa đã phải đối mặt với những khó khăn chưa từng có: tăng trưởng chậm lại, doanh nghiệp đóng cửa hàng loạt. Mặc dù các quý tiếp theo đã có sự phục hồi, động lực chính lại đến từ các yếu tố bên ngoài như xuất nhập khẩu và đầu tư trực tiếp nước ngoài. Điều này cho thấy, nền kinh tế Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào thị trường quốc tế và cần có những giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng nội địa bền vững hơn.

Các tín hiệu từ thị trường Mỹ đang gióng lên hồi chuông cảnh báo cho nền kinh tế Việt Nam. Mặc dù xuất khẩu sang Mỹ tăng trưởng mạnh, đạt mức 18-20%, nhưng tại sao thị trường nội địa lại chưa phát triển tương xứng? Câu hỏi này đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi chúng ta phải phân tích sâu hơn về cấu trúc và các vấn đề tồn tại trong thị trường nội địa.

Phó giáo sư, tiến sĩ Trần Đình Thiên cho rằng cần phát triển thêm thị trường nội địa

Đặc biệt, sự trỗi dậy của các sàn thương mại điện tử nước ngoài, điển hình là các nền tảng đến từ Trung Quốc, đang gây áp lực cạnh tranh lớn lên các doanh nghiệp nội địa. Nếu các ứng dụng như Temu chính thức có mặt tại Việt Nam, liệu ngành công nghiệp và nông nghiệp trong nước có đủ sức chống chọi và thích nghi?

Lý giải nguyên nhân gây ra nghịch lý kinh tế tăng trưởng - nội địa yếu kém chi là do lạm phát thấp, lãi suất cao kéo dài; doanh nghiệp giỏi chống chịu nhưng chậm lớn, khó trưởng thành; tình trạng thừa tiền - thiếu vốn; doanh nghiệp khát vốn, đói vốn nhưng không thể, không dám vay; các “đầu tàu” kinh tế chạy chậm hơn toa tàu; ngoại lực lấn át…

Cốt lõi vấn đề, đến từ bộ ba điểm nghẽn - "tam bất thông", bao gồm nguồn lực bất thông suốt, cơ chế bất thông thoáng và quản trị bất thông minh.

"Tam bất thông" tạo nên một vòng luẩn quẩn, kìm hãm sự phát triển của khu vực nội địa. Doanh nghiệp thiếu vốn, khó tiếp cận thị trường, gặp rào cản về thể chế, dẫn đến năng lực cạnh tranh yếu, khó mở rộng quy mô và phát triển bền vững.

Cần nỗ lực điều chỉnh cơ chế chính sách đối với khu vực kinh tế nội địa để doanh nghiệp không phải chịu khổ vì lãi suất cao, thủ tục phiền hà, chi phí giao dịch quá lớn... Làm được điều đấy, tôi tin môi trường đầu tư trong năm 2025 của chúng ta sẽ tốt lên.

Thanh Hoa