 |
Người dân trải nghiệm xe đạp công cộng trên đường Nguyễn Huệ, TPHCM. Ảnh: Nguyễn Văn |
Tốt nhưng cần phù hợp
Theo kế hoạch của Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị, làn ưu tiên xe đạp sẽ được mở 2 bên đường Mai Chí Thọ, đoạn từ đường Nguyễn Cơ Thạch đến đường Đ1 và ngược lại, với chiều dài gần 5,8km, rộng 2m, vận tốc thiết kế 20km/h, độ dốc dọc tối đa 4%, tổng mức đầu tư 12,7 tỉ đồng, khởi công từ đầu tháng 10/2025 và hoàn thành trong 3 tháng.
Làn đường này sẽ được xây bằng bê tông nhựa chặt, sơn ký hiệu nhận diện để phân biệt rõ với làn xe cơ giới, có bãi đậu xe đạp, hệ thống chiếu sáng, thoát nước đồng bộ toàn tuyến.
Ông Đoàn Văn Tấn - Giám đốc Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị - cho biết, đường Mai Chí Thọ là một trong những tuyến đường lớn nhất, phù hợp nhất để thí điểm mở làn dành cho xe đạp. Sau khi hoàn thành đoạn gần 5,8km, làn dành cho xe đạp trên đường Mai Chí Thọ sẽ tiếp tục được nối dài 2,5km đến ga metro An Phú và công viên bờ sông Sài Gòn vào năm 2026.
Theo Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị, làn đường dành riêng cho xe đạp được xây dựng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân di chuyển bằng xe đạp trong thành phố. Đồng thời cải thiện môi trường sống bằng cách thúc đẩy phương tiện thân thiện môi trường, từ đó giảm thiểu khí thải carbon từ các phương tiện cơ giới, thay đổi thói quen sử dụng phương tiện giao thông của người dân, hướng đến lối sống xanh và bền vững.
Nghe tin sắp có làn đường dành cho xe đạp, một số cư dân sống gần đường Mai Chí Thọ phấn khởi, nhất là những người yêu môi trường, những người đang hoặc muốn dùng loại phương tiện này. Chị Trần Mai Hương - giáo viên, ở phường An Khánh - cho rằng, việc làm làn riêng cho xe đạp trên Mai Chí Thọ là bước đi nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn trong việc hướng tới giao thông xanh. Đây là thông điệp để khuyến khích, cổ động người dân dùng loại phương tiện không phát thải khí hại này.
Tuy nhiên, một số cư dân nghĩ ngược lại. Ông Nguyễn Văn Hòa - tài xế xe ôm công nghệ - nhận xét: “Đường Mai Chí Thọ thường xuyên quá tải xe cộ vào giờ cao điểm hay những ngày lễ; mở rộng đường cho xe máy và ô tô sẽ tốt hơn bởi lưu lượng lớn, còn xe đạp thì có lưu lượng quá ít”.
Theo ông, xe đạp chỉ phù hợp ở những thành phố có đường và lề đường rộng rãi, thoáng đãng, giao thông công cộng phát triển. Trong khi đó, ở TPHCM, vỉa hè chỗ có chỗ không, nếu có thì quá hẹp, lại còn bị lấn chiếm, đường cũng hẹp, xe buýt chưa tiện cho số đông.
Chị Lê Thị Thanh Tuyền - nhân viên văn phòng, ở phường Sài Gòn - cũng cho rằng, xe đạp được dùng phổ biến ở châu Âu bởi đường sá ở đó rộng thoáng, hệ thống giao thông công cộng tốt, ít xe máy. Còn ở TPHCM thì hạ tầng giao thông khá tệ. Xe đạp phù hợp để chạy quãng đường ngắn, trong khi đa số người dân TPHCM phải đến chỗ làm xa nơi ở mỗi ngày.
Nếu không kết nối tốt với metro, trạm xe buýt, thiếu chỗ gửi xe thì rất khó có đông người chọn đi xe đạp. Như vậy, việc đầu tư làm làn riêng cho xe đạp là lãng phí.
 |
Đường Mai Chí Thọ, đoạn từ đường Nguyễn Cơ Thạch đến đường Đ1 được dự kiến có làn riêng cho xe đạp |
Cần điều tra kỹ về nhu cầu
Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị cho rằng, việc làm làn riêng cho xe đạp là cần thiết trong bối cảnh ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng. Chính phủ nhiều nước cũng kêu gọi, khuyến khích đi xe đạp như một giải pháp tiết kiệm nhiên liệu, bảo vệ môi trường và rèn luyện sức khỏe. Việt Nam cũng không ngoại lệ.
Theo trung tâm này, lượng người đi xe đạp ở các khu đô thị và chung cư có xu hướng tăng. Việc xây dựng làn đường riêng biệt sẽ giúp tách biệt người đi xe đạp với các phương tiện cơ giới tốc độ cao, từ đó giảm tai nạn giao thông.
Ngoài ra, việc thiết kế làn đường riêng biệt kết hợp với cảnh quan xung quanh sẽ góp phần nâng cao chất lượng sống đô thị, tạo nên không gian công cộng thoải mái và yên tĩnh. Làn đường thí điểm này sẽ thúc đẩy việc sử dụng xe đạp để di chuyển, tập thể dục, ngắm cảnh, qua đó nâng cao sức khỏe cộng đồng, góp phần cải thiện môi trường đô thị, thúc đẩy du lịch phát triển qua hình thức tham quan bằng xe đạp.
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Nguyên (Hội Quy hoạch phát triển đô thị TPHCM) cho rằng, khuyến khích dân đi xe đạp để thúc đẩy giao thông xanh là rất hay nhưng cần gắn với nhu cầu thực tế, cấp thiết của người dân.
Nếu muốn làm làn riêng cho xe đạp thì việc đầu tiên là khảo sát về nhu cầu đi lại của người dân, xác định đối tượng nào (học sinh, sinh viên, người lao động hay công chức) thường xuyên dùng xe đạp để di chuyển, từ đó mới làm cho phù hợp. Cơ quan quản lý giao thông của TPHCM cũng nên tham khảo công trình làn riêng cho xe đạp ở TP Hà Nội xem tính hiệu quả đến đâu rồi mới làm.
Ông nói: “Điều quan trọng là phải phù hợp với nhu cầu thực sự của người dân. Không nên làm theo kiểu duy ý chí. Tôi chưa thể khẳng định làn riêng cho xe đạp trên đường Mai Chí Thọ có hiệu quả hay không nhưng đã là dự án thì phải có điều tra, khảo sát, phải có dữ liệu về lưu lượng người đi xe đạp, xe máy, thành phần lao động, mục đích đi lại… từ đó lập được luận chứng kinh tế - kỹ thuật, luận chứng kinh tế - xã hội và luận chứng về nhu cầu đi lại. Khi có đầy đủ các luận chứng này, mới nên triển khai”.
Theo ông, nếu đã quyết triển khai rồi thì đừng vội nhân ra mà nên tập trung làm thí điểm ở đường Mai Chí Thọ cho hiệu quả rồi cân nhắc lợi, hại. Làn riêng cho xe đạp trên đường Mai Chí Thọ thành công không có nghĩa là áp dụng ở các tuyến đường khác cũng chắc chắn thành công. Ngược lại, việc chưa thành công trên tuyến đường Mai Chí Thọ không có nghĩa là áp dụng cho tuyến đường khác sẽ thất bại. Phải xem xét đặc điểm, nhu cầu đi lại của từng tuyến đường và nhất thiết phải có luận chứng.
Ông nói: “Không thể viện dẫn rằng “các nước đã làm” rồi áp dụng nguyên xi cách làm đó. Chuyển đổi xanh là chủ trương rất hay, mục tiêu tốt đẹp nhưng sẽ không khả thi nếu không đáp ứng đúng nhu cầu mưu sinh, đi lại thực tế”.
 |
Một số người ở TPHCM có nhu cầu đi lại bằng xe đạp nhưng hạ tầng giao thông không phù hợp cho loại phương tiện này |
Ý kiến:
Kỳ vọng thúc đẩy xe đạp công cộng Việc mở làn riêng cho xe đạp ở TPHCM là rất thiết thực, phù hợp với cuộc sống hiện nay. Dự án mở làn riêng cho xe đạp trên đường Mai Chí Thọ sẽ hỗ trợ rất tốt dịch vụ cho thuê xe đạp công cộng. Chúng tôi mong chính quyền thành phố có chỉ đạo cụ thể để triển khai một số trạm dịch vụ xe đạp công cộng trên tuyến đường dành riêng cho xe đạp, từ đó khuyến khích người dân dùng loại phương tiện xanh này. Đến nay, người dân vẫn chưa sẵn sàng sử dụng xe đạp công cộng phục vụ nhu cầu hằng ngày mà chỉ để trải nghiệm. Ông ĐỖ BÁ QUÂN - Chủ tịch Công ty cổ phần Vận tải số Trí Nam (chuyên cho thuê xe đạp công cộng ở TPHCM) |
Khả thi nhưng cần tính kỹ các yếu tố kỹ thuật Theo thông lệ quốc tế, làn đường dành riêng cho xe đạp thường có chiều rộng tối thiểu 1,5m đối với làn 1 chiều và từ 2,5 - 3m đối với làn 2 chiều tùy thuộc vào lưu lượng xe. Quy chuẩn này vừa đảm bảo yếu tố an toàn, vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng thực tế. Không phải đến bây giờ mà từ trước năm 1975, một số tuyến đường ở TPHCM như Trần Hưng Đạo, Pasteur, Nguyễn Văn Cừ… từng có làn đường dành riêng cho xe đạp. Sau này, ngành giao thông thành phố từng đề xuất triển khai nhưng do lượng xe đạp ngày càng giảm, tình trạng ùn tắc giao thông ở nội đô gia tăng nên kế hoạch này bị gác lại. Hiện nay, trong xu thế chuyển đổi xanh và phát triển giao thông bền vững, việc xây dựng làn đường riêng cho xe đạp là cần thiết. Cách đây 5-7 năm, ngành giao thông vận tải TPHCM từng tính đến phương án làm làn xe đạp để phát triển xe buýt (kết nối thuận tiện từ nhà dân đến trạm xe buýt). Chính quyền TPHCM nên học hỏi cách làm ở tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc: họ bố trí nhiều bãi giữ xe đạp công cộng, miễn phí trong 30 phút đầu để khuyến khích người dân dùng phương tiện này kết nối với xe buýt. Theo tôi, làm làn riêng cho xe đạp là khả thi. Để việc này đạt hiệu quả, cần thiết kế làn theo chuẩn quốc tế như làn đường có dải phân cách bằng bê tông, hàng cây xanh hoặc sơn phản quang để tách biệt với xe cơ giới. Đồng thời, làn xe đạp phải được xây dựng liền mạch, tránh đứt đoạn khiến chủ xe phải chạy vào làn ô tô, xe máy. Ngoài ra, chiều rộng phải đủ an toàn; nếu có tường hoặc lan can thì phải cộng thêm ít nhất 0,5m để tránh cảm giác bị ép sát; bề mặt đường phải phẳng, được làm bằng vật liệu chống trơn, có độ dốc ngang 1 - 2% để thoát nước. Ở các giao lộ, cần sơn phân biệt màu, lắp đèn tín hiệu riêng và biển báo ưu tiên cho xe đạp; các góc cua phải đủ rộng (tối thiểu 4m) để đảm bảo an toàn; bãi đậu xe đạp phải có mái che, đèn chiếu sáng, đặc biệt là ở nơi vắng dân cư. Thạc sĩ LÊ TRUNG TÍNH - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách TPHCM |
Chỉ nên làm làn riêng cho xe đạp ở ngoại thành Mục đích làm làn riêng cho xe đạp là để khuyến khích người dân đi xe đạp nhằm hướng tới giao thông xanh. Nhưng nếu chỉ làm thí điểm trên một đoạn đường ngắn thì khó mang lại nhiều tác dụng. Khuyến khích mà không có hướng đi căn bản thì thí điểm sẽ không giải quyết được bài toán về môi trường và giao thông một cách lâu dài. Theo tôi, điều quan trọng là phải điều tra kỹ nhu cầu thực sự của người dân xem họ cần gì, họ ưu tiên mưu sinh, sự thuận tiện trong cuộc sống hằng ngày hay là yếu tố môi trường. Sẽ không thuyết phục nếu khuyến khích mà lại gây khó khăn cho đời sống người ta. Việc mở làn riêng cho xe đạp ở nội thành rất khó khả thi, nên cần xem xét mở ở ngoại thành hoặc các khu đô thị mới, nơi có điều kiện về hạ tầng. Nhưng dù ở đâu, cũng cần có kế hoạch tổng thể, có quy hoạch trước, không thể làm tự phát. Xe đạp là phương tiện xanh, tiết kiệm nhưng nếu triển khai trên tuyến đường đang quá tải xe cộ thì sẽ phản tác dụng. Tôi thấy hiện nay, lượng người đi xe đạp cũng không nhiều. Do đó, cần cân nhắc việc mở làn riêng để tránh lãng phí. Xe đạp có thể chạy chung với xe máy ở lòng đường, những trường hợp đặc biệt có thể cho chạy trên vỉa hè. Bài toán quan trọng cần giải quyết không chỉ nằm ở việc làm thêm làn đường mà là ở chiến lược dài hơi, như đầu tư đồng bộ, tạo sự kết nối, truyền thông thay đổi thói quen, cân bằng giữa nhu cầu trước mắt là giải quyết ùn tắc giao thông và mục tiêu lâu dài là xây dựng đô thị bền vững. Tiến sĩ VÕ KIM CƯƠNG - nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TPHCM Tứ Quý (ghi) |
Nguyễn Văn