Kê khai thuế, tiểu thương lo đụng đâu cũng sai

Hộ kinh doanh gặp khó

Anh Huỳnh Vũ Bửu Tài, tiểu thương chợ Tân Thành, chia sẻ, hình thức thuế kê khai đã giúp anh đóng thuế theo đúng doanh thu thực tế. Khi bán được nhiều thì đóng cao, lúc ế ẩm thì đóng thấp. "Nhưng đôi khi lỡ xuất một hóa đơn bị sai thông tin, tôi liền bị áp lực, sợ phải chịu trách nhiệm theo quy định. Do đó cần lộ trình hướng dẫn cho những người lớn tuổi" - anh bày tỏ.

Anh Huỳnh Vũ Bửu Tài chia sẻ tại buổi đối thoại - Ảnh: Quang Định

Theo anh Phương Nam, chủ hộ kinh doanh trong lĩnh vực phụ liệu ngành may, ngành này thường phải nhập nguyên liệu số lượng lớn (theo tấn, ký) để cắt, ép hoặc chế biến thành sản phẩm có quy cách khác (ví dụ: từ tấm lớn thành khổ nhỏ như A4) trước khi xuất bán. Đơn vị tính khi nhập và xuất không đồng nhất, gây khó khăn trong việc khớp sổ sácg. Đồng thời, nguyên vật liệu bị hao hụt tự nhiên trong chế biến, tạo ra chênh lệch giữa lượng nhập và thành phẩm xuất. Gia đình anh đang khá lúng túng trong xử lý các chênh lệch khi làm sổ sách kế toán và báo cáo thuế.

Bên cạnh đó, nhiều trường hợp, anh Nam nhập nguyên liệu tồn kho từ người dân hoặc các hộ gia công nhỏ lẻ - những đối tượng thường không cung cấp đầy đủ chứng từ. Hiện anh chưa biết cách thức kê khai. Ngoài ra, lượng hàng tồn kho nhiều thời điểm lên tới 500-600 mặt hàng. Một mình anh không thể kiểm kê chính xác từng mặt hàng để lập bản kê khai ban đầu. Nếu kê khai không chính xác, tất cả các kỳ sau sẽ bị sai lệch theo và chủ hộ rất dễ bị phạt.

Đó cũng là băn khoăn của các tiểu thương kinh doanh rau củ tại chợ đầu mối Hóc Môn và Thủ Đức. Đây là nhóm hàng dễ hao hụt, có khi phải đổ bỏ hàng tấn do ảnh hưởng mưa bão. Đó là chưa kể, trong khi các HKD trong chợ tuân thủ đầy đủ, thì những người kinh doanh tự phát bên ngoài lại không bị kiểm soát bởi các quy định này, dẫn đến sự cạnh tranh không công bằng.

Ông Chiến, một hộ kinh doanh bánh phương Tây, lại lo ngại xuất hóa đơn cho khách lẻ. Hiện ông đã dùng máy tính tiền điện tử, nhưng khách chủ yếu mua lẻ. Ông thắc mắc "liệu có thể gộp nhiều giao dịch nhỏ trong ngày để xuất một hóa đơn chung hay không", vì xuất hóa đơn riêng cho từng khách hàng làm chi phí tăng cao do phải trả phí cho chữ ký số, hóa đơn điện tử và vận hành phần mềm.

Nhiều HKD đang gặp áp lực vì lượng hàng tồn kho quá lớn, mà đa phần đều không có hóa đơn đầu vào - Ảnh: Thanh Hoa

Chị Đặng Thị Hồng Khánh, chủ hộ kinh doanh cà phê Cao Đạt tại Linh Xuân, nêu vấn đề: "Với khách mua cà phê hạt, cửa hàng có thể kê khai đầu vào - đầu ra, nhưng với phần hàng hóa nhập từ nguồn gia đình thì phải xử lý thế nào?".

Cam kết từ ngành thuế

Ông Mai Sơn - Phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) - khẳng định: "Bất kỳ ai kinh doanh cũng đều có một cuốn sổ tay ghi chép. Nhiệm vụ của ngành thuế là chuyển đổi những cuốn sổ tay thủ công thành các phần mềm đơn giản, cho phép người dân dễ dàng ghi chép và kê khai ngay trên điện thoại thông minh. Ngành thuế sẽ thiết kế các mẫu tờ khai gợi ý giúp bà con kê khai dễ dàng, chính xác".

Đối với thủ tục chuyển đổi HKD lên doanh nghiệp, cơ quan thuế sẽ có hướng dẫn cụ thể cho từng nhóm đối tượng và hỗ trợ trực tiếp trong vòng 10 ngày, kể từ khi bắt đầu chuyển đổi, để người dân có thể kê khai đúng, đủ ngay từ tờ khai đầu tiên.

Phần đối thoại giữa tiểu thương, hộ kinh doanh với nhà quản lý - Ảnh: Quang Định

Về kiến nghị giảm chi phí phần mềm công nghệ, theo ông Sơn, hiện TPHCM đã ký kết với hơn 110 nhà cung cấp toàn quốc, cung cấp các giải pháp hóa đơn điện tử và kế toán đơn giản. Đáng chú ý, một gói combo ưu đãi chỉ với 790.000 đồng bao gồm 2.000 hóa đơn miễn phí và 1 năm sử dụng chữ ký số. Ông đề nghị các nhà cung cấp công khai các gói hỗ trợ tương tự để HKD tiếp cận với chi phí thấp nhất.

Với vấn đề hàng tồn kho không có hóa đơn, lãnh đạo ngành thuế cho biết đang triển khai sớm các giải pháp để xử lý dứt điểm trước thời điểm chính thức 1/1/2026. "Theo quy định hiện hành, phương pháp tính thuế dựa trên doanh thu và không bắt buộc phải có hóa đơn cho mọi trường hợp. Chúng tôi đang tích cực hướng dẫn qua các kênh thông tin và hỗ trợ trực tiếp để bà con thực hiện đúng".

Tuy nhiên, kể từ ngày 1/5/2026, mọi hàng hóa mua vào về cơ bản đều phải có hóa đơn. Các HKD và doanh nghiệp khi xuất bán đều có nghĩa vụ xuất hóa đơn. Trường hợp mua hàng trực tiếp từ người nông dân vẫn áp dụng chế độ bảng kê với đầy đủ xác nhận cần thiết.

Với các hộ chế biến, tỉ lệ hao hụt sẽ được xác định theo chế độ kế toán. Nguyên liệu thô và chi phí chế biến (khấu hao máy móc, nhân công, điện nước...) sẽ được tính hợp lý để xác định chi phí, ngay cả khi không có đầy đủ hóa đơn.

Về đề xuất gộp hóa đơn cho khách lẻ, ông Sơn cho biết đã ghi nhận và sẽ nghiên cứu hướng dẫn phù hợp. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh: "Với công nghệ hiện nay, việc xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch rất đơn giản, tương tự như khi mua hàng ở siêu thị. Về bản chất, đây không phải là thủ tục tốn kém".

Đặc biệt, với ngành hàng rau củ quả - lĩnh vực kinh doanh bấp bênh - ông Sơn khẳng định mục tiêu hướng tới là một cơ chế công bằng: "Khi có lãi thì nộp thuế, khi thua lỗ thì không phải nộp. Điều này công bằng hơn so với mức thuế cố định trước đây".

Ông Nguyễn Nguyên Phương - Phó giám đốc Sở Công Thương TPHCM - thông tin thêm, đối với những HKD nông sản (như rau ở chợ đầu mối) gặp khó khăn trong việc buôn bán, Sở sẽ phối hợp với các thương nhân, bếp ăn tập thể, bếp ăn công nghiệp và chợ truyền thống khác để rà soát, tính toán và tìm hướng tháo gỡ, tạo nguồn ra phù hợp. "Việc kinh doanh thuận lợi cũng là nền tảng để HKD tự tin hơn trong quá trình chuyển đổi số" - lãnh đạo Sở Công Thương TP khẳng định.

Thanh Hoa