Điều gì xảy ra nếu 9.000 cửa hàng xăng dầu dừng hoạt động?

Nhiều DN xăng dầu than lỗ, cho biết có thể xin ngừng hoạt động nếu tình hình kinh doanh tiếp tục thua lỗ

DN bán lẻ lỗ cả ngàn tỉ đồng

Sáng 14/2, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Bộ Công Thương tổ chức hội thảo "Góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu".

Ông Hà Thanh Tùng - đại diện Công ty TNHH Thương mại xăng dầu Hà Giang (Hà Giang) - cho biết, doanh nhgiệp (DN) bán lẻ có 950 thành viên với 9.000 cửa hàng bán lẻ trên toàn quốc - tương đương khoảng 53% cửa hàng bán lẻ trên toàn quốc. Nếu đầu tư một cửa hàng 10 tỉ đồng, hệ thống DN bán lẻ xăng dầu sẽ có tổng tài sản ước tính khoảng 90.000 tỉ đồng - gấp 1,5 lần tài sản của Petrolimex. Ngoài ra, nếu tính trung bình mỗi cửa hàng có 3 nhân viên, thì DN bán lẻ xăng dầu tạo ra khoảng 27.000 việc làm. Nếu lương công nhân trung bình 10 triệu đồng/tháng, thì mỗi tháng DN bán lẻ sẽ chi khoảng 270 tỉ đồng tiền lương.

"Như vậy, tài sản, số việc làm, số tiền lương DN chi trả cho người lao động lớn hơn nhiều so với một số thương nhân xuất nhập khẩu" - ông Hà Thanh Tùng nhấn mạnh.

Thế nhưng DN bán lẻ đã lỗ cả năm nay, nhiều DN lỗ cả trăm tỉ đồng, có nguy cơ không thể tiếp tục kinh doanh. Nếu tình hình thua lỗ tiếp tục kéo dài, sức chịu đựng của chúng tôi có hạn, trường hợp 9.000 DN bán lẻ xin dừng hoạt động thì chuỗi cung ứng có thể bị đứt gãy, có thể tác động đến toàn bộ nền kinh tế" - ông nhận định.

Theo ông Hà Thanh Tùng, do xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện nên lời hay lỗ vẫn phải bán, muốn ngừng bán phải có lý do chính đáng, nếu không sẽ bị phạt. Thời gian qua, dù chịu mức chiết khấu bằng 0, thậm chí là chiết khấu âm nhưng DN bán lẻ vẫn phải duy trì kinh doanh. Việc chỉ được lấy hàng ở một nơi sau khi ký hợp đồng có thể khiến DN bán lẻ bị chèn ép, nhà phân phối chiết khấu bao nhiêu cũng phải nhận. Bởi nếu không lấy hàng thì sẽ không thể lấy của nhà phân phối khác. Do đó DN bán lẻ bị kẹt, mọi sự cạnh tranh bị triệt tiêu.

Trong khi đó, thương nhân phân phối vừa nhập hàng để bán buôn, vừa có các cửa hàng bán lẻ để cạnh tranh với DN bán lẻ. Họ được hưởng nhiều lợi tích như: lợi nhuận định mức, chí phí kinh doanh định mức, chủ động được nguồn hàng, không bị xử phạt khi dừng bán hàng…

Ông Hà Thanh Tùng đề nghị cơ quan soạn thảo Nghị định công nhận sự tồn tại của DN bán lẻ xăng dầu. Từ đó, giúp DN bán lẻ có các quyền và nghĩa vụ bình đẳng như thương nhân phân phối để đảm bảo sự công bằng. Ông kiến nghị: "Chi phí kinh doanh định mức ở khâu bán lẻ có thể từ 3-3,5% nhân với giá bán lẻ bán ra. Điều này tạo ra sự hài hòa lợi ích. Ngoài ra, lợi nhuận định mức có thể từ 2-2,5%".

Cũng về vấn đề chiết khấu, ông Giang Chấn Tây - Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc (tỉnh Trà Vinh) - cho rằng, chi phí lưu thông trong công thức tính giá cơ sở cần phải được chia rõ phần chi phí và lợi ích ở cả 3 khâu. Trong đó gồm DN đầu mối - thương nhân phân phối - DN bán lẻ. Hiện nay, chi phí lưu thông chung là 1.350 đồng/lít xăng, (gồm 300 đồng lợi nhuận định mức và 1.050 đồng chi phí lưu thông). Ông Giang Chấn Tây cho rằng, chỉ cần phân chia trong công thức giá cơ sở đã xây dựng ra thành 3 phần ở các khâu theo tỉ lệ phù hợp với sự đóng góp trong cả hệ thống.

"Do Nghị định không ghi rõ tỉ lệ nên DN đầu mối lại dùng để bù lỗ cho chu kỳ trước" - ông Giang Chấn Tây nói và đề nghị phân chia rõ tỉ lệ ở các khâu về chi phí lưu thông định mức. Riêng khâu bán lẻ cộng thêm 5%/giá bán thời điểm - tương đương với 1.180 đồng/lít theo giá hiện nay.

“Trao” xăng dầu về cho thị trường

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế (VCCI) - cho biết, vừa qua cơ quan quản lý nhà nước đã xử lý nghiêm tình trạng cây xăng đóng cửa. Đây chỉ là giải pháp tình thế, phải giải quyết bài toán chi phí, thuế, tiến tới thị trường thì mới hiệu quả, trong khi thực tế DN đang kinh doanh lỗ.

“Nhiều DN cho biết, mấy chục năm qua chưa bao giờ có chuyện lỗ mà vẫn phải bán, bỏ tiền nhà ra để duy trì bán hàng. Đó là khó khăn của DN” - ông Đậu Anh Tuấn chia sẻ.

Đại diện VCCI nhấn mạnh, mệnh lệnh hành chính chỉ là giải pháp tình thế chứ không thể bền vững bằng mệnh lệnh thị trường. Nên ở góc độ nào đó, cần phải trao thị trường xăng dầu về cho thị trường để tạo thuận lợi cho DN kinh doanh bền vững. Đây cũng là một yêu cầu quan trọng trong sửa đổi Nghị định 95 và 83 lần này, tạo thuận lợi cho DN muốn bán hàng, muốn cạnh tranh, muốn đầu tư, muốn phục vụ.

Ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho rằng, biến động của thị trường xăng dầu những năm qua mang tính chất dị biệt, đặc biệt là cuộc xung đột Nga - Ukraine, biến động giá xăng dầu ở biên độ cao và chưa từng xảy ra trước đó…

Trong bối cảnh năm 2022 diễn biến thị trường khác biệt, biến động chính trị tác động đến thị trường năng lượng, gồm cả giá cả và nguồn cung, gây đứt gãy cục bộ, ảnh hưởng cung cầu, giá cả với tần suất lớn… đặt ra thách thức trong kinh doanh bài toán quản trị cực khó, cũng như ứng xử, quản trị chính sách đảm bảo tính điều hành linh hoạt.

Ông cũng nhìn nhận đây là cơ hội để tư duy, nhìn nhận lại cách thức điều hành mặt hàng xăng dầu, công cụ quản lý của Nhà nước, quan hệ cung cầu, cạnh tranh, Nhà nước nên can thiệp đến đâu hay để thị trường tự quyết định. Thị trường cần đạt được mục tiêu cao nhất là đảm bảo nguồn cung cầu xăng dầu, kiểm soát CPI, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy cạnh tranh và cộng đồng DN phát triển.

Ông Trần Duy Đông khẳng định: “Tất cả những vấn đề đưa ra đều đang trong quá trình soạn thảo, trao đổi ý kiến để làm sao có hướng xử lý phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay. Mỗi phương án đều có ưu và nhược điểm, nhưng khi lựa chọn thì phải chấp nhận. Việc làm chính sách thì phải hướng đến lâu dài và tôn trọng quy định khách quan, không chạy theo những vấn đề cục bộ, mang tính hiện tượng. Quan điểm của Bộ Công Thương và ban soạn thảo là thực sự lắng nghe, thực sự cầu thị để làm sao có thị trường xăng dầu đảm bảo mục tiêu kiểm soát CPI, đảm bảo cuộc sống người dân và hoạt động của DN”.

Lâm Tùng