Đại học “chạy” theo số lượng, lo ngại chất lượng đầu ra

Đại biểu Nguyễn Hoàng Giang (Đắk Nông) trích số liệu chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là hơn 9.000 tỉ đồng (chiếm 0,43% GDP và 9,3% tổng chi ngân sách nhà nước cho GD-ĐT).

Năm 2022, con số này là 10.000 tỉ đồng (chiếm 0,11% GDP và 3,4% tổng chi ngân sách). Như vậy, sau 10 năm, ngân sách chi cho giáo dục đại học giảm cả giá trị tuyệt đối và tương đối, trong khi ngân sách chi cho giáo dục tương đối ổn định. Đại biểu tỉnh Đắk Nông đề nghị Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn làm rõ thực trạng này.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội - Nguồn ảnh: Media Quốc hội

Lý giải nguyên nhân, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, 10 năm qua, các trường đại học đang triển khai tự chủ một cách mạnh mẽ. Khi các trường được phê duyệt phương án tự chủ thì ngành tài chính sẽ cắt kinh phí chi thường xuyên. Dù vậy, thực tế này khiến các trường đối mặt nhiều khó khăn trong việc phát triển đầu tư cơ sở cũng như đội ngũ.

Đảng và Nhà nước đã nhận định, việc các trường tự chủ phải tự túc kinh phí đang đem lại một số bất cập. Gần đây, Bộ GD-ĐT được chỉ đạo, phối hợp với Bộ Tài chính xem xét, điều chỉnh yếu tố tài chính trong tự chủ đại học, hướng tới mục tiêu các trường tự chủ cao nhưng vẫn có sự hỗ trợ chủ đạo của Nhà nước.

Tại phiên chất vấn, nhiều đại biểu Quốc hội còn băn khoăn về chất lượng đào tạo của các trường đại học hiện nay. Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) chia sẻ, hằng năm, các trường đại học ngoài công lập “đua nhau” tuyển sinh về số lượng để có thu nhập cho nhà trường, nhưng chưa chú trọng chất lượng. Nhiều sinh viên ra trường không xin được việc làm, phải bỏ ngành chuyên môn.

Đại biểu Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) dẫn báo cáo của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT: “Nhiều trường tăng hết công suất tuyển sinh để có nguồn thu từ học phí”. Thực trạng này làm ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao.

Về vấn đề trên, tư lệnh ngành giáo dục thừa nhận “đây là hiện tượng có thật ở một số trường”. Về việc tăng quy mô của các trường, theo Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, có xuất phát từ học phí. Trong khối đại học công lập, mức học phí trung bình là 25 triệu đồng/năm (tức khoảng 1.000 USD). Mức này so với một bộ phận người dân cũng còn khó khăn, song lại thấp hơn so với nhiều quốc gia.

Ông lấy ví dụ, tại Mỹ, học phí đại học trung bình từ 55.000-60.000 USD/năm, thậm chí 70.000-80.000 USD/năm với trường nhóm đầu. Bộ trưởng kết luận: “Nói như vậy để thấy, với số tiền thu tại các trường đại học Việt Nam, để đảm bảo vận hành, các trường có xu hướng tăng quy mô”.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT khẳng định không cổ vũ cho hiện tượng các trường tuyển sinh chạy theo số lượng. Việc tạo điều kiện, bình đẳng cho các trường ngoài công lập phát triển là cần thiết nhưng đòi hỏi đáp ứng chất lượng nghiêm ngặt, gắt gao như các trường công lập, đảm bảo người học ra trường phải có công việc tốt.

Trong năm 2024, thực hiện trách nhiệm quản lý, bộ đã xử phạt hành chính với một số trường tuyển vượt chỉ tiêu. Thời gian tới, bộ tiếp tục kiểm soát nghiêm chất lượng tuyển sinh, tuân thủ quy định pháp luật. Với các trường công lập, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT bày tỏ, không thể trông chờ thuần túy vào học phí mà phải hỗ trợ cho học sinh từ các nguồn tín dụng, các quỹ khác nhau. Các trường tùy theo chất lượng đào tạo, cân nhắc học phí cho hợp lý hơn, nâng cao chất lượng đào tạo.

Huyền Anh