Xây nhà ở xã hội là đầu tư cho con người

Ảnh minh họa

TPHCM được giao chỉ tiêu xây hàng chục ngàn căn nhà ở xã hội mỗi năm theo đề án của Chính phủ, nhưng trong giai đoạn 2021-2024, chỉ xây được khoảng 5.000-6.000 căn, tương đương 6% kế hoạch.

Nguyên nhân đầu tiên nằm ở quỹ đất. Dù đủ về lượng, nhiều khu vực được quy hoạch làm nhà ở xã hội lại nằm ở nơi hẻo lánh, thiếu sự kết nối hạ tầng. Chính quyền thành phố cần ưu tiên giao đất, cho thuê đất thông qua đấu thầu, đồng thời tận dụng quỹ đất 20% từ các dự án nhà ở thương mại hiện có để xây nhà ở xã hội. Đặc biệt, cần điều chỉnh hệ số sử dụng đất lên tối đa 1,5 lần so với quy chuẩn hiện hành để tăng mật độ căn hộ.

Gói tín dụng 120.000 tỉ đồng dành cho nhà ở xã hội là cần thiết, nhưng đáng tiếc lại giải ngân ì ạch do những vướng mắc pháp lý. Khoản 3, điều 77 Nghị định 100/2024 vô hiệu hóa quy định vay ưu đãi được nêu trong Luật Nhà ở năm 2023 khiến Ngân hàng Chính sách xã hội (VBSP) không thể hỗ trợ chủ đầu tư. Do đó, cần sớm bãi bỏ rào cản này, đồng thời công khai điều kiện vay ưu đãi tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB).

Mức lãi suất vay 6,6% cho người mua nhà ở xã hội hiện hành quá cao so với mức 4,8% trước đây. Cần giảm lãi suất và kéo dài thời hạn vay đến 25 năm để giảm áp lực tài chính cho người mua nhà. Cũng cần giảm lãi suất vay cho chủ đầu tư, áp dụng lãi suất thương mại giảm 1,5 - 2% để thúc đẩy nguồn cung.

Nghị quyết 201/2024 của Quốc hội (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/6/2025) được kỳ vọng tạo đột phá về thủ tục khi cắt giảm tới 350 ngày, nhưng để phát huy hiệu quả, cần áp dụng triệt để cơ chế “một cửa” ở Sở Xây dựng, bỏ yêu cầu quy hoạch 1/500, cho phép chủ đầu tư tự phê duyệt thiết kế mẫu. UBND TPHCM nên thí điểm giao Sở Xây dựng chủ trì thẩm định, rút ngắn thời gian từ 3 năm xuống vài tháng như đã áp dụng thành công với dự án cải tạo chung cư.

Việc thành lập quỹ Phát triển nhà ở quốc gia là tín hiệu đáng mừng. Quỹ này không chỉ hỗ trợ đầu tư hạ tầng kết nối (giao thông, trường học, bệnh viện), mà còn thúc đẩy phát triển loại hình nhà ở xã hội cho thuê - hướng đi phù hợp với người lao động nhập cư. Tuy nhiên, cần sớm ban hành nghị định hướng dẫn để quỹ này đi vào hoạt động thực chất.

Nên công nhận nhà trọ cho thuê dài hạn là nhà ở xã hội. TPHCM hiện có 560.000 phòng trọ, đáp ứng chỗ ở cho 1,4 triệu người, nhưng chủ nhà trọ phải chịu thuế 7% trên doanh thu - mức cao tương đương khách sạn. Nếu được hưởng ưu đãi thuế và vốn vay như với nhà ở xã hội, chủ nhà trọ sẽ có động lực cải tạo, nâng chất lượng nhà trọ, gián tiếp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Trong khi tiến độ xây nhà ở xã hội ở TPHCM bị chậm thì tỉnh Bắc Giang đã hoàn thành 29.000 căn. Bài học thành công nằm ở cơ chế phối hợp đồng bộ giữa chính quyền địa phương và doanh nghiệp, cùng chính sách linh hoạt như giảm tỉ lệ đặt cọc từ 30% xuống 20% trị giá nhà. Chính quyền TPHCM cần học hỏi kinh nghiệm này, đồng thời đẩy mạnh khâu giải phóng mặt bằng và bố trí quỹ đất gần khu công nghiệp, cụm công nghiệp.

Để đạt mục tiêu “đến năm 2030, hoàn thành 1 triệu căn nhà ở xã hội”, cần coi việc xây nhà ở xã hội là nhiệm vụ “đầu tư cho con người”. Cả hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương cần vào cuộc. Với vai trò là đầu tàu kinh tế, TPHCM phải đi tiên phong trong cải cách thủ tục, ưu tiên nguồn lực và thể hiện quyết tâm chính trị cao nhất. Chỉ khi người lao động có chỗ ở ổn định, thành phố mới phát triển bền vững và công bằng.

Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA)