Xây nhà nhầm trên đất người khác: Đừng để thành tiền lệ nguy hiểm

Thực trạng bi hài

Những ngày qua, các phương tiện thông tin đại chúng liên tục phản ánh những vụ kiện, tranh chấp dân sự về tình trạng xây nhà nhầm trên đất người khác.

Ngày 30/10, cơ quan chức năng cho biết Ban Nội chính Thành ủy TPHCM đã chuyển đơn của ông T.M.K. (ngụ phường An Phú, TPHCM) sang Công an TPHCM. Đây là vụ kiện phức tạp kéo dài của ông T.M.K. đối với ông L.V.H. và một số người dân xây nhà nhầm trên thửa đất trồng cây lâu năm tại phường Tân Khánh (TP Tân Uyên, tỉnh Bình Dương trước đây).

Phần móng một ngôi nhà xây nhầm trên đất người khác vào thời điểm chủ đất phát hiện sự việc - Ảnh do chủ đất cung cấp

Còn ở TP Hải Phòng, vụ tranh chấp giữa người xây nhà nhầm là ông Đ.V.H. và chủ đất hợp pháp là bà T.T.K.L. kéo dài hơn 1 năm qua. Điều đáng nói, bà L. phát hiện ông H. xây nhà trên đất của bà từ khi mới đổ móng. Diễn tiến mới nhất, theo ông H. là ông đã thuê một nhóm “thần đèn” để di dời căn nhà sang đất nhà ông cách đó 17m.

Mới đây, chị V.T.T. và gia đình đến kiểm tra đất ở phường Chánh Hiệp, TPHCM (phường Định Hòa, TP Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương trước đây) để chuẩn bị xây dựng thì phát hiện mảnh đất của chị đã bị người khác xây nhà. 2 bên xảy ra cự cãi khi phía người xây nhà khẳng định xây đúng trên thửa đất của mình. Gia đình người này dọn vào ở, sau đó đã xác định xây nhầm trên đất của gia đình chị T. 2 bên đang trong quá trình giải quyết. Phía người xây nhầm cho biết muốn giải quyết theo hướng tốt nhất thay vì đưa nhau ra tòa.

Làm gì khi xây nhầm?

Việc xây nhầm trên đất của người khác không phải sự cố đơn giản và dễ khắc phục. Thực tế cho thấy với những trường hợp xây nhầm nhà, khi thỏa thuận không thành, hành trình pháp lý đầy gian truân, tốn kém và mệt mỏi. Trong đó, người gánh chịu tổn thất nặng nề nhất là chủ sở hữu hợp pháp của mảnh đất.

Lý giải nguyên nhân, tiến sĩ, luật sư Nguyễn Năng Quang - Giám đốc Trung tâm Trọng tài Thịnh Trí - cho rằng, lỗi đầu tiên và phổ biến nhất thường đến từ sự chủ quan của người xây nhà khi không kiểm tra thực địa, ranh mốc. Bên cạnh đó còn là sự thiếu sót trong công tác quản lý của địa phương.

Luật sư Nguyễn Năng Quang - ẢNH: NGUYỄN NAM

Luật sư Nguyễn Năng Quang chỉ ra: sự lỏng lẻo trong giám sát, kết hợp với lỗ hổng pháp lý khi Luật Đất đai hiện hành chưa có quy định bắt buộc chủ đầu tư phải nộp chứng thư, báo cáo đo đạc xác định ranh giới từ một đơn vị độc lập đã vô tình tạo ra kẽ hở để những ngôi nhà mọc lên trên đất người khác.

Khi gặp trường hợp này, chủ đất cần làm gì? Luật sư Nguyễn Năng Quang hướng dẫn: điều đầu tiên là phải bình tĩnh. Chủ đất đang là nạn nhân nhưng nếu không bình tĩnh có thể trở thành bị can khi “gây rối trật tự công cộng” hoặc “hủy hoại tài sản” vì hành xử nóng vội, đập phá ngôi nhà xây trên đất mình.

Cũng theo luật sư Nguyễn Năng Quang, quy trình pháp lý chuẩn là chủ đất lập tức yêu cầu phía xây dựng dừng thi công, đồng thời quay phim, chụp hình và mời thừa phát lại đến lập vi bằng hiện trạng. Bước tiếp theo là gửi đơn nhờ chính quyền địa phương giải quyết. Nếu không thể hòa giải, biện pháp cuối cùng là khởi kiện dân sự ra tòa. Tuy nhiên, hành trình này khá tốn kém khi chủ đất - nạn nhân - lại là người đóng tạm ứng án phí, phải bỏ tiền chi trả các chi phí đo vẽ, thẩm định tại chỗ... Đây là một gánh nặng tài chính và ảnh hưởng tâm lý nặng nề.

Về phía người xây nhầm, nếu thực sự vô tình và có thiện chí, Luật Dân sự luôn ưu tiên sự thỏa thuận. Các bên có thể thương lượng để chủ đất chuyển nhượng lại thửa đất (nếu họ đồng ý) hoặc cho thuê. Còn nếu việc xây nhà trên đất người khác không phải do vô tình thì có dấu hiệu của hành vi vi phạm pháp luật, chủ đất cần tố cáo ra cơ quan điều tra.

Những vụ xây nhầm trên đất người khác đã để lại tiền lệ nguy hiểm. Điều gì sẽ xảy ra nếu kẻ xấu mượn cớ nhầm lẫn để xây nhà trên những thửa đất vắng chủ, đất của người ở xa… và đặt chủ đất vào thế đã rồi, buộc phải thương lượng, kiện tụng tốn kém? Đừng để việc “xây nhầm” thành một chiêu thức chiếm đoạt tài sản tinh vi, làm xói mòn niềm tin của người dân vào sự bảo hộ của pháp luật đối với quyền sở hữu.

Thùy Dương