Số vụ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ các doanh nghiệp tăng cao

Các chuyên gia, diễn giả tham dự diễn đàn - Ảnh: Ngọc Thùy

Theo luật sư Thảo, nếu năm 2022 cả nước xử lý 1.430 vụ vi phạm liên quan đến sở hữu trí tuệ, thì chỉ trong nửa đầu năm 2025, con số này đã lên tới hơn 3.270 vụ. Đáng lo hơn, chỉ trong 1 tháng cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, lực lượng chức năng đã phát hiện 1.631 vụ, với trị giá tạm giữ hàng ngàn tỉ đồng. Những hành vi vi phạm phổ biến gồm: đạo nhái bao bì, đánh cắp màu sắc, hình ảnh, bố cục hay giả mạo tên thương mại.

Bà dẫn chứng vụ việc Nhựa Bình Minh, thương hiệu có tên tuổi gần 50 năm, đã đăng ký bảo hộ nhiều nhãn hiệu nhưng vẫn bị một công ty mới thành lập năm 2022 dùng tên gọi chỉ khác thêm chữ “Việt”. Doanh nghiệp mới cũng kinh doanh cùng lĩnh vực và sử dụng dấu hiệu “BÌNH MINH” trên sản phẩm, bao bì, thậm chí là hệ thống phân phối. Hành vi này gây nhầm lẫn lớn, buộc Nhựa Bình Minh phải bước vào cuộc chiến pháp lý tốn kém và kéo dài.

Trường hợp khác là Vietnam Airlines, từng sử dụng thương hiệu Viet Air từ năm 1992 nhưng không đăng ký bảo hộ. Khi một hãng khác xin đăng ký “VietAir”, tranh chấp phát sinh và cuối cùng Vietnam Airlines phải từ bỏ thương hiệu này.

Vụ việc Nhựa Bình Minh kiện tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ với một doanh nghiệp cùng ngành là bài học cho nhiều thương hiệu

Ông Nguyễn Thanh Bình - Phó chủ tịch Thường trực Hội Sáng chế Việt Nam - cho rằng, đây không chỉ là vấn đề của từng doanh nghiệp, mà còn cho thấy sự lúng túng của cơ quan quản lý. Chẳng hạn với vụ việc Nhựa Bình Minh, một bên có văn bằng bảo hộ, một bên có giấy phép đăng ký kinh doanh và đều hợp pháp nên lực lượng chức năng không biết xử lý ra sao.

“Sự chồng lấn giữa tên doanh nghiệp, tên thương mại, nhãn hiệu và quyền tác giả vẫn chưa được phân định rõ trong luật. Đây là kẽ hở để một số doanh nghiệp lợi dụng, gây nhầm lẫn” - ông nói.

Theo ông Võ Tân Thành - Phó chủ tịch Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) - dù Nhà nước đã ban hành và từng bước hoàn thiện khung khổ pháp luật về SHTT, tuy nhiên công tác quản lý và thực thi vẫn còn một số hạn chế như: việc giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm chưa thực sự kịp thời, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng; chế tài xử phạt còn chưa đủ sức răn đe; ý thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng về bảo hộ tài sản trí tuệ còn hạn chế…

Để khắc phục những điểm nghẽn hiện tại trong công tác bảo vệ thương hiệu, luật sư Mai Thị Thảo đề xuất, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế vận hành của tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ.

Song song đó, cần xây dựng phát triển cơ chế giám định độc lập ngoài Bộ Khoa học và Công nghệ. Hiện trạng độc quyền giám định khiến thủ tục xử lý bị chậm trễ, tạo ra điểm nghẽn cho doanh nghiệp. Việc cho phép các tổ chức tư nhân, viện nghiên cứu và hiệp hội ngành nghề có năng lực tham gia giám định sẽ góp phần đa dạng hóa nguồn lực, nâng cao tính khách quan và rút ngắn đáng kể thời gian ra kết luận.

Một vấn đề khác cần được chú trọng là nâng cao chế tài xử phạt hành chính. Các mức phạt hiện nay quá thấp, không tương xứng với lợi nhuận mà các đối tượng thu được từ việc xâm phạm thương hiệu. Điều này khiến vi phạm trở thành “chi phí kinh doanh” hơn là rào cản pháp lý.

Mai Ca