Thủy điện xả lũ, đại biểu đề nghị xử lý hình sự nếu làm tổn hại tính mạng người dân

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí - Ảnh: QH

Chiều 8/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (TP Hà Nội) cho biết, phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật còn rất lộn xộn. Trong đó có đầu tư xây dựng dự án điện lực; phát triển điện gió ngoài khơi, mua bán điện, dầu khí, đầu tư xây dựng dự án dầu…

“Nhưng có một nội dung rất quan trọng là thủy điện thì không hề đề cập”, ông băn khoăn.

Đại biểu khẳng định, phát triển năng lượng, làm ra điện là hết sức quan trọng song phải an toàn, không gây hại cho môi trường, an ninh – quốc phòng, đời sống của Nhân dân và tính mạng của con người.

Để có một hồ thủy điện an toàn, theo ông phải đảm bảo nhiều yếu tố như: có dung tích đủ lớn – căn cứ vào lượng nước mưa an toàn từ 200 năm trở lên; đảm bảo về mùa mưa, hồ chỉ được tích trữ tối đa 50% dung tích; sử dụng cửa xả đáy một cách hợp lý để xả lũ; nắm chắc dự báo thời tiết; khi nước ở hạ lưu lớn thì không được xả lũ; chỉ xả khi nước chưa tràn bờ gây lụt ở hạ lưu.

Tuy nhiên, ông chỉ ra, có đến gần 20 Thủy điện nhỏ đã từng xả lũ gây thiệt hại cho hạ lưu. Đại biểu liệt kê một số thủy điện như: Thủy điện Sông Lô 8A; Thủy điện Thác Giềng 1; Thủy điện Nậm Pông, Nậm Xây; Thủy điện Bản Vẽ (Nghệ An)...

Nguyên nhân chính là do các thủy điện này nhỏ, nằm ở vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối. Thủy điện xả lũ dễ gây lũ quét, sạt lở, ngập nhanh.

Các hồ chứa nhỏ không có dung tích dự trữ đủ lớn để điều tiết lũ — khi mưa lớn, nước về dồn dập, hồ nhanh đầy nên buộc phải xả lũ, dễ gây “lũ ống, lũ quét”. Cùng với đó, quy trình vận hành, thông báo xả lũ — đôi khi thực hiện bất ngờ hoặc không kịp thời — khiến người dân hạ du không có thời gian di dời, phòng tránh.

Như vậy, đại biểu chỉ ra, các nguyên nhân tổng quan có thể nhận thấy là do: chọn địa điểm, quy mô và đầu tư, vận hành chưa phù hợp.

Gần đây, theo Quyết định số 1682 “Phê duyệt bổ sung, cập nhật Kế hoạch Quy hoạch phát triển điện quốc gia thời kỳ 2021-2030 và tầm nhìn đến 2050” thì có khoảng 200 thủy điện nhỏ và vừa đã được phê duyệt.

“Tôi nhận thấy, chúng ta chưa thực sự quan tâm đúng mức về thủy điện nhỏ và vừa, đặc biệt là sự an toàn cho Nhân dân, cho cộng đồng”, đại biểu bày tỏ.

Trước thực tiễn đó, đại biểu đề nghị rà soát lại tất cả các thủy điện nhỏ và vừa, để khắc phục những nguyên nhân xả lũ gây ra hậu quả xấu.

Ông thẳng thắn: “Nếu thủy điện nào không khắc phục được thì nên đóng cửa hoạt động. Nếu xả lũ gây thiệt hại cho dân thì phải đền bù xứng đáng; gây tổn hại đến tính mạng người dân thì phải xử lý hình sự”.

Bên cạnh đó, đại biểu kiến nghị xem lại tất cả các dự án thủy điện nhỏ, vừa đã được phê duyệt để cấp lại phép cho xây dựng. Trong đó ông lưu ý không cho làm thủy điện nhỏ trên vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối; không có quy trình vận hành tiên tiến và an toàn.

“Nói chung là cần hạn chế làm thủy điện nhỏ ở nước ta”, ông nêu quan điểm.

Theo đại biểu, Nhà nước có thể đầu tư thật lớn để làm thủy điện rất lớn để đảm bảo an toàn. Và thay bằng việc làm Thủy điện nhỏ, vừa bằng làm điện gió, điện mặt trời – là loại năng lượng tái tạo mà Việt Nam có nhiều ưu thế và đã có rất nhiều tiến bộ về công nghệ.

“Đã làm thủy điện là phải an toàn, không an toàn dứt khoát không nên làm”, đại biểu đề nghị đưa những nội dung kiểm soát an toàn thủy điện vào văn bản để có khung khổ pháp lý.

Như Diệp