Thu phí rác theo khối lượng, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Tại Hội nghị thường niên PRO Việt Nam 2025 diễn ra ngày 11/6, ông Lê Minh Ngân - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cho biết, để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, luật và các văn bản hướng dẫn đã đề ra nội dung phân loại rác sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân.

Cụ thể là thực hiện việc áp dụng thu phí rác sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích thay vì bình quân theo hộ gia đình hoặc đầu người. Điều này nhằm khuyến khích việc thu gom, phân loại để tăng cường tái chế chất thải.

Theo ông, việc này không chỉ là một cải tiến hành chính. Nó trực tiếp tác động đến từng hộ dân, từng cá nhân. Khi phải trả phí theo lượng rác mình xả ra, người dân sẽ có động lực để phân loại, tái sử dụng, giảm phát sinh rác không cần thiết.

Doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm có thiết kế thân thiện môi trường, góp phần giảm thiểu rác thải - Ảnh: Ngọc Thùy

Đặc biệt, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 cũng quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), buộc doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu sản phẩm có phát sinh chất thải phải chịu trách nhiệm trong toàn bộ vòng đời sản phẩm từ thu hồi, tái chế đến đóng góp tài chính vào thu gom, xử lý chất thải. Đặc biệt là bao bì nhựa sau khi đưa ra thị trường tiêu dùng phải được thu hồi, tái chế với tỉ lệ và quy cách bắt buộc.

Bên cạnh hành lang pháp lý, ông cho biết, Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn do Thủ tướng phê duyệt vào năm 2022 đã đặt mục tiêu: đến năm 2025, tái chế được 85% chất thải nhựa phát sinh; đến 2030, thu gom và xử lý đạt chuẩn 100% rác thải hữu cơ đô thị và 70% ở nông thôn. Những mục tiêu này chỉ có thể đạt được thông qua việc đầu tư vào công nghệ tái chế hiện đại, công nghệ ít phát thải, trí tuệ nhân tạo và internet vạn vật, giúp nâng cao năng lực dự báo, kiểm soát và vận hành tuần hoàn.

Theo ông Phạm Phú Ngọc Trai - Chủ tịch Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) - cho biết, trong năm 2024, liên minh và các doanh nghiệp thành viên đã thu gom và tái chế hơn 64.000 tấn bao bì sau tiêu dùng, bao gồm chai PET, lon nhôm, bao bì giấy nhiều lớp, bao bì nhựa dẻo…

Ông khẳng định, PRO Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc tuân thủ luật mà còn kết nối với địa phương, nhà tái chế và cộng đồng người thu gom phi chính thức. Sự tham gia của cộng đồng thu gom phi chính thức là “cầu nối” đầu tiên giữa hộ dân và hệ thống tái chế. "Khi người dân phân loại rác tốt hơn, lực lượng này sẽ có điều kiện thu gom đúng loại, đúng chuẩn - tăng giá trị vật liệu thu hồi, giảm tỉ lệ rác bị vứt bỏ sai cách"- ông nói.

Tuy vậy, kinh tế tuần hoàn không đơn giản là chuyện tái chế, mà là một quá trình thiết kế lại toàn bộ chuỗi cung ứng và vòng đời sản phẩm. Để làm được điều đó, doanh nghiệp cần tiếp cận công nghệ mới, kiến thức cập nhật và nhân lực có khả năng vận hành những mô hình tuần hoàn phức tạp.

Từ yêu cầu đó, PRO Việt Nam đã ký kết hợp tác chiến lược với Đại học Quốc gia TPHCM nhằm triển khai các chương trình nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực. Kỳ vọng, trong tương lai gần, việc thiết kế bao bì thông minh, phát triển vật liệu phân hủy sinh học, hay xây dựng mô hình “không rác thải” cho chuỗi sản xuất sẽ là xu thế chủ đạo.

Mai Ca