Nghị quyết 71: Đột phá phát triển giáo dục và đào tạo

Các thí sinh tham gia cuộc thi "Cao thủ AI học đường" chụp hình cùng ban tổ chức - Ảnh: H.I.U

Giáo dục là then chốt

Trong nhiều thập kỷ qua, Đảng và Nhà nước luôn xác định giáo dục cùng với khoa học - công nghệ là quốc sách hàng đầu. Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu: nằm trong nhóm 21 quốc gia sớm hoàn thành mục tiêu phát triển bền vững của Liên hiệp quốc về giáo dục đến năm 2030, tỉ lệ phổ cập giáo dục cơ bản đạt mức cao, phong trào khuyến học - khuyến tài lan tỏa trong toàn xã hội.

Nghị quyết cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế: Cơ hội tiếp cận giáo dục của người dân còn thấp so với các nước phát triển, chênh lệch vùng miền và nhóm đối tượng còn lớn. Đội ngũ nhà giáo, cơ sở vật chất ở nhiều nơi chưa đáp ứng yêu cầu; một bộ phận trường lớp xuống cấp, quá tải.

Giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp còn manh mún, lạc hậu, chưa trở thành động lực cho đổi mới sáng tạo và phát triển nhân lực chất lượng cao. Tiêu cực và bệnh hình thức trong dạy - học vẫn phổ biến; nặng tâm lý “trọng bằng cấp hơn thực lực”. Chính sách đãi ngộ cho nhà giáo chưa tương xứng; đầu tư cho giáo dục chưa tương xứng với tầm vóc quốc sách.

Bộ Chính trị nhấn mạnh: muốn phát triển nhanh và bền vững, phải coi giáo dục là then chốt để xây dựng “thế hệ người Việt Nam mới” - có lòng yêu nước, bản lĩnh, trí tuệ, đủ năng lực hội nhập và cạnh tranh.

6 quan điểm chỉ đạo

Nghị quyết 71 đưa ra 6 quan điểm lớn, đóng vai trò định hướng xuyên suốt: Kiên định giáo dục là quốc sách hàng đầu, sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân; Nhà nước giữ vai trò định hướng và kiến tạo, bảo đảm công bằng và nguồn lực. Phát huy truyền thống hiếu học, xây dựng xã hội học tập, khơi dậy phong trào học tập suốt đời.

Người học là trung tâm, thầy là động lực, nhà trường là nền tảng; đề cao danh dự và vị thế nhà giáo. Kết hợp “học đi đôi với hành”, lý thuyết gắn với thực tiễn, trường học gắn với xã hội; coi giáo dục nghề nghiệp và đại học là then chốt trong phát triển nhân lực. Đột phá từ đổi mới tư duy và thể chế, tạo động lực mới, huy động nguồn lực xã hội. Giáo dục công lập là trụ cột, ngoài công lập là thành phần quan trọng; hướng tới một nền giáo dục mở, liên thông, công bằng.

Mục tiêu đến năm 2030, phổ cập mầm non cho trẻ 3-5 tuổi, phổ cập THCS, ít nhất 85% thanh thiếu niên hoàn thành THPT. 80% trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia; nâng cao năng lực tiếng Anh, công nghệ, trí tuệ nhân tạo ngay từ phổ thông.

100% cơ sở giáo dục đại học và 80% giáo dục nghề nghiệp đạt chuẩn quốc gia; 20% đạt chuẩn hiện đại ngang châu Á. Có ít nhất 8 trường đại học trong nhóm 200 châu Á, 1 trường lọt tốp 100 thế giới ở một số lĩnh vực. Chỉ số HDI giáo dục trên 0,8, bất bình đẳng giáo dục giảm xuống dưới 10%.

Đến năm 2035, hoàn thành phổ cập THPT, hệ thống giáo dục hiện đại, công bằng, chất lượng. Có ít nhất 2 cơ sở đại học thuộc tốp 100 thế giới ở một số lĩnh vực.

Tầm nhìn 2045, Việt Nam có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, đứng trong tốp 20 thế giới. Hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài khoa học - công nghệ trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi, góp phần đưa Việt Nam thành nước phát triển, thu nhập cao. Và có ít nhất 5 trường đại học tốp 100 thế giới.

7 giải pháp trọng tâm

Để đạt được mục tiêu, nghị quyết đưa ra loạt giải pháp, tập trung vào 7 nhóm lớn:

1. Nâng cao nhận thức và quyết tâm chính trị: Giáo dục phải được đặt ở trung tâm tư duy quản trị quốc gia. Cả hệ thống chính trị, từ Trung ương tới địa phương, phải nhận thức sâu sắc vai trò then chốt của giáo dục. Đặc biệt, nghị quyết quy định bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục công lập, nhằm tăng cường trách nhiệm lãnh đạo trực tiếp của tổ chức đảng.

2. Đổi mới thể chế, chính sách vượt trội: Ưu đãi đặc thù cho nhà giáo: nâng phụ cấp tối thiểu 70% cho giáo viên phổ thông, 100% cho giáo viên vùng khó khăn. Cho phép thu hút nhân tài từ ngoài hệ thống, giảng viên quốc tế, chuyên gia đầu ngành. Chi ngân sách cho giáo dục đạt tối thiểu 20%, trong đó giáo dục đại học ít nhất 3%. Thành lập Quỹ học bổng quốc gia, bảo đảm “không để học sinh nào phải nghỉ học vì khó khăn tài chính”.

3. Giáo dục toàn diện đức - trí - thể - mỹ: Nghị quyết nhấn mạnh yêu cầu xây dựng hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới, tích hợp vào chương trình các cấp. Đồng thời, quyết liệt ngăn chặn bạo lực học đường, ma túy học đường, nâng cao dinh dưỡng và thể chất học sinh.

4. Chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo: Xây dựng nền tảng giáo dục quốc gia ứng dụng AI có kiểm soát. Phổ cập lớp học thông minh, giáo trình số, đưa kiến thức AI và năng lực số vào chương trình từ phổ thông. Kết nối dữ liệu giáo dục với thị trường lao động, tạo hệ thống “giáo dục - việc làm” thông minh.

5. Xây dựng đội ngũ nhà giáo, nâng cấp trường lớp: Phổ cập mầm non 3-5 tuổi, xây dựng mạng lưới trường nội trú vùng khó khăn. Đầu tư phòng học STEM/STEAM, không gian sáng tạo trong trường phổ thông. Đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong nhà trường, ứng dụng AI trong dạy - học ngoại ngữ. Cung cấp sách giáo khoa thống nhất, tiến tới miễn phí cho toàn bộ học sinh vào năm 2030.

6. Cải cách giáo dục nghề nghiệp: Tái cấu trúc hệ thống, bổ sung cấp trung học nghề, gắn đào tạo.

7. Xác định mục tiêu, đi kèm các cơ chế chính sách đặc thù, cụ thể: Nghị quyết 71 được ban hành đúng vào thời điểm đất nước chuẩn bị bước vào giai đoạn phát triển mới - mục tiêu nước công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030, và trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Trong bức tranh ấy, giáo dục chính là “chìa khóa mở cánh cửa tương lai”. Nếu không có sự đột phá về tư duy, thể chế, nguồn lực và chất lượng, Việt Nam sẽ khó tận dụng được cơ hội vàng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Điểm đáng chú ý là nghị quyết lần này không chỉ dừng ở việc xác định mục tiêu, mà đi kèm các cơ chế chính sách đặc thù, cụ thể, khả thi: từ ưu đãi cho nhà giáo, tăng tỉ trọng ngân sách, đến xây dựng hệ sinh thái giáo dục - đổi mới sáng tạo.

Nghị quyết này, không chỉ là sự khẳng định vai trò quốc sách của giáo dục, mà còn là lời cam kết chính trị mạnh mẽ: xây dựng thế hệ công dân Việt Nam vừa mang đậm bản sắc dân tộc, vừa đủ bản lĩnh, trí tuệ để hội nhập toàn cầu.

Bích Ngọc