Học sinh bị bắt nạt trực tuyến: Một kiểu bạo lực học đường mới

Theo thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh, bắt nạt trực tuyến là một loại bắt nạt, bạo lực học đường với hành vi lặp đi lặp lại việc gây tổn thương hoặc gây rắc rối cho người khác thông qua sự hỗ trợ của thiết bị công nghệ. Đây là hình thức mới, để lại hậu quả nghiêm trọng hơn với những hình thức bạo lực học đường khác. Không chỉ là những vết thương trên thân thể, nó tác động đến mối quan hệ xã hội, học tập, gây ra tổn thương tâm lý, tinh thần, nghiêm trọng hơn có thể ảnh hưởng tính mạng học sinh… 

“Hiện nay, Việt Nam cũng như nhiều quốc gia đã có những văn bản pháp luật quy định về hành vi bắt nạt, bạo lực học đường. Tuy nhiên, chưa có chương trình phòng ngừa và hướng xử lý kịp thời khi các vụ việc liên quan đến hành vi bắt nạt trực tuyến xảy ra…”.

Theo nghiên cứu, gần 52% học sinh trung học bị bắt nạt trực tuyến

Với nghiên cứu Xây dựng và đánh giá kết quả chương trình phòng ngừa bắt nạt trực tuyến cho học sinh tại Việt Nam, thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh đã tiến hành khảo sát thực trạng hành vi bắt nạt trực tuyến và công tác phòng ngừa bắt nạt trực tuyến trên 1.302 học sinh từ 12-18 tuổi tại TPHCM, Cần Thơ cùng 400 giáo viên.

Kết quả, 60,8% học sinh đã từng có hành vi bắt nạt trực tuyến. Ước tính cứ 10 học sinh thì có tới 7 học sinh thực hiện hành vi bắt nạt trực tuyến; 51,7% học sinh từng bị bắt nạt trực tuyến, trong đó 2,1% bị rất thường xuyên, 7,9% học sinh bị thường xuyên, 11,1% học sinh thỉnh thoảng bị… Ngoại hình, giới tính, lối sống, quan điểm sống, hứng thú cá nhân là những vấn đề chủ yếu bị đem ra bắt nạt trên các nền tảng trực tuyến.

Cũng theo nghiên cứu, 98,6% học sinh sử dụng Facebook/Messenger để thực hiện hành vi bắt nạt trực tuyến; 79,2% chọn TikTok; 56,9% chọn Zalo; 31,9% chọn tin nhắn điện thoại; 23,6% chọn gmail. Ngoài ra còn có các nền tảng như YouTube; Shopee; Lazada, Sendo, Tiki...

“Khi trở thành nạn nhân của bắt nạt trực tuyến, đa phần học sinh tự đưa ra những cách ứng phó với hành vi bắt nạt trực tuyến mà bản thân cho là phù hợp. Học sinh thường xuyên phải đối mặt với các hình thức của bắt nạt trực tuyến, nhiều bạn lựa chọn im lặng để cho qua, còn với những học sinh bắt nạt trực tuyến người khác lại cho rằng đó là hành động cho vui, không ảnh hưởng gì đến ai”- thạc sĩ Mỹ Hạnh thông tin.

Mặc dù vậy, trong nghiên cứu, thạc sĩ Mỹ Hạnh chỉ rõ thực trạng đáng báo động là tần suất thực hiện phòng ngừa bắt nạt trực tuyến cho học sinh tại trường học: đa phần chỉ là 1 lần/năm học (48,4%), tối đa là 2 lần/năm học (24,3%), thậm chí 27,3% trường học không triển khai công tác này trong suốt năm học. 

Các nội dung phòng ngừa chủ yếu hướng tới là giao tiếp, ứng xử hiệu quả khi tham gia vào môi trường trực tuyến, khi bị bắt nạt trực tuyến. Đa phần được lồng ghép vào tiết học, sinh hoạt trên lớp, xen kẽ hoạt động khác của giáo viên song lại chưa bao giờ được lồng ghép trong các tiết học kỹ năng sống. Việc triển khai chưa mang đến lợi ích mong đợi cho học sinh.

Chương trình phòng ngừa bắt nạt trực tuyến

Từ thực trạng trên, thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh đã tiến hành xây dựng và thử nghiệm chương trình phòng ngừa bắt nạt trực tuyến cho học sinh Việt Nam, thử nghiệm tại 8 trường học trên địa bàn quận Tân Phú, TPHCM.

Cần thiết có chương trình phòng ngừa bắt nạt trực tuyến

5 nội dung phòng ngừa bắt nạt trực tuyến được áp dụng vào chương trình phòng ngừa thực nghiệm, gồm: Hiểu về bắt nạt trực tuyến; Sàng lọc nguy cơ bắt nạt trực tuyến và bị bắt nạt trực tuyến; Rèn luyện kỹ năng ứng phó với bắt nạt trực tuyến; Can thiệp và hỗ trợ tâm lý liên quan đến hành vi bắt nạt trực tuyến; Truyền thông lan toả ý thức phòng ngừa bắt nạt trực tuyến trên không gian mạng.

“Kết quả thực nghiệm tại một số trường trung học tại TPHCM cho thấy, học sinh có thay đổi trong ứng phó với bắt nạt trực tuyến, các em có sự thay đổi quan điểm về hình thức sàng lọc nguy cơ bắt nạt trực tuyến, tìm kiếm sự hỗ trợ tư vấn tâm lý học đường. Hầu hết học sinh trong nhóm thực nghiệm đều được nâng cao hiểu biết, được hỗ trợ và thực hiện được những cách bảo vệ bản thân, tham gia không gian mạng an toàn, hiệu quả, phòng ngừa bắt nạt trực tuyến”- thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh nêu.

Đồng thời kiến nghị Bộ GD-ĐT ban hành các quy định, hành lang pháp lý cụ thể về tổ chức công tác phòng ngừa bắt nạt trực tuyến cho học sinh trong trường học; xử lý nghiêm các trường hợp thực hiện hành vi bắt nạt trực tuyến, có quy định pháp lý cụ thể về xử lý những nhóm đối tượng bắt nạt trực tuyến…

Tr.Quốc