Ép con học thì bị phạt tiền, không ép thì con trách

Đến nay nhiều cha mẹ vẫn băn khoăn giữa hai quan điểm nên ép con học để con tiến bộ, hay để con tự chủ trong việc học - Ảnh: Canva Pro

Chiều qua, trong quán cà phê, chị đồng nghiệp cũ kể về kỳ thi SAT của con gái. Con chị học ở một trường quốc tế khá nổi tiếng về chất lượng đầu vào lẫn đầu ra. Con đã chuẩn bị nhiều tháng liền nhưng điểm SAT không đạt như kỳ vọng. Cô bé xem lại kết quả rồi quay sang nói với mẹ: “Tại sao mẹ không ép con học nhiều hơn? Tại sao mẹ không bắt con phải làm thêm đề, phải học như bạn con?”.

Chị kể trước đó khi chị nhắc con ngồi vào bàn học, con lại gắt lên: “Mẹ đừng can thiệp vào việc của con, con tự biết con phải làm gì. Mẹ làm con áp lực lắm”. Tôn trọng con, chị lùi lại, nghĩ rằng con đã lớn, biết sắp xếp việc học của mình. Nhưng khi kết quả không như mong đợi, con lại trách ngược: “Bạn con bị mẹ ép học, kể cả ép đi bơi dù bạn không thích, giờ bạn vào đội tuyển quốc gia rồi. Còn mẹ, mẹ chiều con quá”.

Lúc đó, chị chỉ biết ngồi im, và không biết phải trả lời thế nào. Chị nói lúc con nhỏ, chị từng nghĩ sẽ không bao giờ ép con học như cha mẹ mình từng làm. Ngày xưa, chỉ cần điểm thấp là bị mắng, có khi bị đánh, chị đã từng sợ học, từng mong có ai đó hiểu cảm giác của mình. Khi làm mẹ, chị chọn để con tự chịu trách nhiệm, tự lựa chọn, và tin rằng như thế con sẽ trưởng thành hơn.

Nhưng giờ đây, con lại nói nếu mẹ ép con thì có lẽ con đã giỏi hơn. Một lời trách khiến chị vừa buồn, vừa bối rối. Chị không biết liệu sự tôn trọng mình dành cho con có phải là sai lầm, hay đó chỉ là một cách thất bại tạm thời mà mọi bậc cha mẹ đều từng trải qua.

Câu chuyện ấy có lẽ sẽ lặng lẽ trôi qua như nhiều cuộc trò chuyện khác về việc học, nếu không trùng vào thời điểm Chính phủ ban hành Nghị định 282/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 15/12/2025. Theo đó, quy định phạt từ 5 đến 10 triệu đồng đối với hành vi cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức.

Trong khi nhiều người xem đây là bước tiến trong việc bảo vệ trẻ em khỏi áp lực học hành, không ít cha mẹ lại cảm thấy bối rối. Nếu như ép con học có thể bị phạt, vậy trường hợp như người mẹ trong câu chuyện trên thì sao? Khi không ép nhưng vẫn bị con trách vì đã không đủ nghiêm khắc?

Giữa hai thái cực ép và không ép, nhiều phụ huynh đang đứng ở khoảng giữa đầy mâu thuẫn. Bởi không có thước đo nào định nghĩa thế nào là học quá sức, hay ép buộc. Mỗi đứa trẻ có giới hạn riêng, có em tự học hàng giờ vẫn vui vẻ, có em chỉ cần nghe đến bài kiểm tra đã mất ngủ.

Người mẹ trong câu chuyện ấy không sai khi tôn trọng con, cũng không sai khi bối rối. Chị chỉ là một trong hàng triệu phụ huynh đang tìm cách nuôi dạy con trong thời đại mà việc học vừa là cơ hội, vừa là gánh nặng.

Ngày 15/12 tới, mức phạt 10 triệu đồng có thể khiến nhiều bậc cha mẹ chú ý. Nhưng với người mẹ ngồi trong quán cà phê hôm qua, điều khiến chị day dứt chính là cảm giác không biết đâu mới là giới hạn đúng giữa thương và nghiêm, giữa tự do và định hướng. Và có lẽ, không một nghị định nào có thể định nghĩa trọn vẹn được điều đó.

Việt Lê