Ca sĩ Jack, sao lại đổ lỗi cho người nghe?

Sự lắt léo khó chấp nhận

Thật khó tin một nghệ sĩ hoạt động lâu năm lại không biết rằng bất kỳ ca khúc nào chưa được cấp phép đều không được phép biểu diễn trước công chúng. Đó là quy định cơ bản, là luật định mà bất cứ người làm nghề nào cũng phải biết và tuân thủ. Việc tự tiện mang một bài hát chưa thẩm định lên sân khấu, rồi biện minh bằng lý do “ngẫu hứng” là hành vi vi phạm, không chỉ về pháp lý mà còn về đạo đức nghề nghiệp.

Thông báo từ công ty quản lý của Jack trên mang xã hội - Ảnh chụp màn hình

Sai phạm thứ hai là đưa lên sân khấu những ca từ mang tính ngạo mạn, thách thức và phản cảm. Dù phần câu hát bị cho là dung tục phát ra từ bản nhạc nền có bè thu sẵn chứ không phải Jack hát trực tiếp, thì đó vẫn là sản phẩm được chuẩn bị, phối âm, thu âm và do chính anh cho phép sử dụng trong đêm diễn. Nghĩa là không thể nói là “ngẫu hứng”.

Điều quan trọng hơn, công chúng không chỉ phản ứng vì một câu hát dung tục, mà còn vì những lời lẽ thể hiện thái độ xem thường người khác trong ca khúc: “Mấy đứa không ưa anh ngoài đời làm sao mà dám?/Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm”. Chưa hết, lời bài hát còn có đoạn: “Thôi nhé em ơi anh chẳng phiền bận tâm để ý / Phiền gì mấy đứa nhóc mới lớn tui ví mấy trăm / Lo tiền tiêu ôm mặt rồi nằm nằm nằm”.

Dù người viết lời ca khúc có thể biện minh rằng đây chỉ là cách thể hiện “ngông” hay “tự tin” trong phong cách, nhưng xét ở góc độ ngôn ngữ, ca từ này thể hiện rõ sự phân tầng giai cấp và hơi hướng phân biệt giàu nghèo.

Khi được cất lên trước công chúng, những lời lẽ khoe khoang và so sánh kiểu này không chỉ phản cảm, mà còn thiếu tôn trọng khán giả, những người bỏ tiền và thời gian để nghe anh hát. Jack cần nhớ rằng, có không ít khán giả “trong ví chỉ có vài trăm” nhưng vẫn sẵn lòng dành dụm để mua vé, để ủng hộ người họ yêu mến. Hay anh đang muốn nhắn gửi họ rằng: “Tôi không cần những fan chỉ có vài trăm trong túi”?

Một nghệ sĩ có thể chọn ngông, nhưng không thể chọn cao ngạo. Vì sự kiêu ngạo ấy không làm nên cá tính, nó chỉ khiến người nghe thấy mình bị xúc phạm.

Vì sao sai mà vẫn tự tin?

Khi nghệ sĩ cất lên hoặc cho phép phát lên những lời ca mang tính xúc phạm người khác, đó không còn là cảm xúc cá nhân, mà là một hành vi công khai, mang sức ảnh hưởng xã hội và nghệ sĩ phải chịu trách nhiệm về sự chọn lựa đó của mình. Sự lựa chọn trong trường hợp của Jack tối 16/10 dù xuất phát từ giọng hát hay từ bản phối, đều thể hiện sự thiếu tôn trọng khán giả và lệch chuẩn văn hóa.

Jack trong show diễn tối 16/10 - Ảnh: FBNV

Một lời ca lệch chuẩn có thể làm méo mó nhận thức về cái đẹp, về giá trị sống. Thế nhưng thay vì một lời xin lỗi, Jack lại để công ty quản lý thông báo theo kiểu: “Chúng tôi xin phép được làm rõ thông tin để quý vị có cái nhìn đầy đủ và khách quan nhất”, những câu chữ thiếu hẳn sự hối lỗi và vẫn bộc lộ bản chất ngạo mạn đến khó tin!

Thậm chí trong bài hát chưa được cấp phép kia anh công kích và thách thức cả báo chí, cho rằng “viết xạo”, “biên tập tráo”, “Chuyện thường như cơm bữa có ngứa môi nữa cũng chẳng sao”?!

Có vẻ như Jack và công ty quản lý của anh đang muốn dùng sự nhập nhằng giữa “tôi” hay “tôn” để đẩy dư luận sang hướng khác, quên đi sai phạm về việc biểu diễn ca khúc khi chưa được cấp phép và những lời lẽ ngạo mạn, coi thường người khác trong ca khúc.

Lời góp ý của khán giả trên các diễn đàn đáng để Jack và công ty quản lý của anh suy nghĩ và tỉnh táo hơn trong ứng xử: “Là người của công chúng, vượt qua dư luận mới là chất. Còn dùng âm nhạc để trả đũa dư luận là nhỏ mọn. Là bẩn tính chứ không phải là cá tính. Âm nhạc không phải là phương tiện để trả đũa hay trút giận. Khán giả không muốn nghe chuyện vô bổ. Có bản lĩnh thì chứng minh bằng tài năng. Là người của công chúng thì có trăm trăm trăm triệu ý kiến, biết dung hòa mới là nghệ sĩ có tầm…”.

Phải chăng vì công chúng quá dễ dãi, và pháp luật lại quá nhẹ tay nên Jack vẫn cứ cao ngạo dù mình sai? Ở nhiều nước, hành vi vi phạm quy định biểu diễn, đặc biệt khi có yếu tố phản cảm, có thể khiến nghệ sĩ bị cấm biểu diễn, bị rút giấy phép hoặc phải xin lỗi công khai. Còn ở Việt Nam, chủ yếu vẫn chỉ giơ cao đánh khẽ, mức xử lý mang tính hình thức nhiều hơn là răn đe.

Sự ưu ái này khiến một số người làm nghề ảo tưởng rằng có thể đứng trên luật, rằng chỉ cần vài dòng biện minh là đủ. Nhưng văn hóa không thể được xây trên nền sự dễ dãi, và công chúng cũng không nên tiếp tay bằng sự im lặng. Đã đến lúc cần có chế tài cứng rắn hơn, thái độ kiên quyết hơn, không chỉ từ cơ quan quản lý, mà từ chính người nghe.

Không thể dung túng cho hành vi kém văn hóa của người làm văn hóa trong môi trường văn hóa. Bởi, nếu nghệ sĩ được phép sai mà không chịu trách nhiệm, thì sự tùy tiện sẽ còn tiếp diễn. Một lời xin lỗi không khiến nghệ sĩ nhỏ đi, mà khiến họ đáng quý, đáng được trân trọng hơn trong mắt người hâm mộ.

Ngọc Tiền