2.200 dự án đầu tư công đang bị đình trệ

Ông Hoàng Văn Cường khẳng định, đầu tư công chính là “vốn mồi” then chốt để kéo theo đầu tư tư nhân, từ đó thúc đẩy đầu tư toàn xã hội.

Dẫn chứng từ các dự án hạ tầng cao tốc Bắc - Nam với phương thức đầu tư đã có sự thay đổi căn bản: Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, các tập đoàn tư nhân trực tiếp tham gia triển khai, ông cho rằng, cách làm này không chỉ nâng cao hiệu quả mà còn gia tăng sức hút đối với toàn bộ nền kinh tế.

Với dự án đường sắt Bắc - Nam, nếu Nhà nước chỉ đầu tư phần hạ tầng, hiệu quả sẽ hạn chế. Tuy nhiên, khi khuyến khích tư nhân tham gia, hệ quả tích cực sẽ lan tỏa sang cả ngành luyện kim, sản xuất vật liệu và cơ khí chế tạo, từ đó mở ra một sân chơi công nghiệp dài hạn với giá trị vượt xa một dự án đơn lẻ.

Dự án nút giao Mỹ Thủy, TPHCM vẫn ì ạch do vướng mặt bằng - Ảnh: Nguyễn Văn

Theo giáo sư Hoàng Văn Cường, hiện có khoảng 2.200 dự án đầu tư công và tư nhân với tổng vốn lên tới 6 triệu tỉ đồng đang bị đình trệ do vướng mắc pháp lý và hạ tầng. Nếu khơi thông được các điểm nghẽn này, nguồn lực khổng lồ đang "nằm im" sẽ ngay lập tức được bơm vào nền kinh tế. Ông nhấn mạnh: “Giải pháp không phải là giải ngân ồ ạt mà là tháo gỡ đúng chỗ, đưa dòng vốn trở lại phục vụ nền kinh tế một cách bền vững, tránh nguy cơ lạm phát”.

Ủng hộ quan điểm này, tiến sĩ Trần Du Lịch cho rằng trong 3 trụ cột tăng trưởng (tiêu dùng, đầu tư công, xuất khẩu), đầu tư công đóng vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là trong bối cảnh hiện nay. Việc giải ngân mạnh vào quý IV không chỉ kích thích tổng cầu mà còn cho thấy hiệu quả rõ rệt trên nền kinh tế. Ông đề xuất ưu tiên sử dụng nguồn lực trong nước như sắt thép, vật liệu xây dựng để vừa thúc đẩy tăng trưởng, vừa hỗ trợ ngành sản xuất nội địa.

Đồng thời, ông chỉ ra một sự lãng phí lớn: thời gian thực hiện các dự án hạ tầng, đặc biệt giao thông, thường bị kéo dài. Với dự án đủ điều kiện, hoàn toàn có thể triển khai "3 ca, 4 kíp" để rút ngắn tiến độ, tạo hiệu ứng lan tỏa nhanh.

Tuy nhiên, góc nhìn từ nhà thầu trực tiếp, tiến sĩ Phan Hữu Duy Quốc - Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) - lại mang đến những cảnh báo thực tế. Dù hối hả thi công tại hàng loạt dự án trọng điểm như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành theo chỉ đạo hoàn thành sớm, ông Quốc chỉ ra hệ quả tất yếu: chi phí leo thang. Chi phí nhân công đã tăng từ 500.000 đồng lên 1 triệu đồng/ngày nhưng vẫn khó tuyển, giá vật liệu như cát xây dựng tăng từ 300.000 đồng lên 800.000 đồng/m³. Vấn đề cốt lõi là cơ chế hợp đồng hiện hành chưa linh hoạt để điều chỉnh chi phí phát sinh khi ép tiến độ.

“Cần tính toán ngay từ đầu trong hợp đồng và dự toán để hài hòa lợi ích Nhà nước và doanh nghiệp, cùng chạy "cuộc marathon" bền vững thay vì "nước rút" thiếu căn cơ” - tiến sĩ Phan Hữu Duy Quốc kiến nghị. Đồng thời dẫn chứng một nhà thầu ở Long Thành đã chi thêm 57 tỉ đồng để hoàn thành trước tết nhưng không có cơ chế thanh toán phù hợp.

Bên cạnh thách thức từ đầu tư công, động lực từ khu vực tư nhân cũng đang bị hạn chế nghiêm trọng. Tiến sĩ Duy Quốc nhận xét: “Chỉ cần nhìn quanh TPHCM, gần như không còn thấy cần cẩu - dấu hiệu cho thấy các dự án xây dựng mới rất ít”. Nguyên nhân chính là các thủ tục pháp lý vẫn còn là rào cản lớn. Do đó, dự thảo cải cách hành chính đề xuất cấp giấy phép xây dựng chỉ trong một tuần, nếu được thực thi, sẽ là một cú hích mạnh.

Tuy nhiên, điểm nghẽn vẫn tồn tại. Ngay tại TPHCM, tỉ lệ giải ngân đầu tư công tháng gần đây chỉ đạt khoảng 1%. Một nguyên nhân mới là việc sáp nhập ban ngành, địa phương khiến tiến độ bị chậm trễ. Có dự án dự kiến đấu thầu vào tháng Bảy nhưng đến tháng Chín vẫn chưa chắc mở thầu. Giải pháp được đặt ra là cần có cơ chế đảm bảo việc thay đổi lãnh đạo hoặc cơ cấu bộ máy không ảnh hưởng quá lớn đến tiến độ dự án.

Thanh Hoa