Vô vàn tác hại nguy hiểm đối với sức khỏe từ dầu ăn giả

Biến thức ăn chăn nuôi thành dầu ăn cho người

Đáng chú ý, nhiều đối tượng đã biến dầu ăn chăn nuôi thành dầu ăn cho người. Tháng 7/2025, Công an tỉnh Hưng Yên phối hợp với các cơ quan chức năng đã triệt phá 1 đường dây sản xuất, tiêu thụ dầu ăn giả quy mô hàng chục ngàn tấn.

Các cơ sở như Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food (sản phẩm dầu đậu nành Ofood), Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ An Dương, Công ty TNHH An Hưng Phước đã sử dụng dầu nhập khẩu dành cho thức ăn chăn nuôi để chế biến thành sản phẩm tiêu dùng cho người.

Hành vi này tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng. Dầu thực vật dùng cho chăn nuôi không đạt chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm và không có giá trị sử dụng cho con người.

Dầu ăn giả tràn ngập thị trường, nguy cơ gây hại sức khỏe người dùng

Sự nguy hiểm còn thể hiện ở chi tiết gian dối trong sản phẩm. Như với nhãn hiệu Keva Gold, cơ quan chức năng xác định sản phẩm không bổ sung vitamin A theo quy định, nhưng trên nhãn mác lại ghi “được tăng cường vitamin A” nhằm đánh lừa người tiêu dùng… Ngày 15/10, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cũng đã cảnh báo các sản phẩm dầu thực vật, dầu đậu nành Chica, dầu thực vật Tamin Gold, Goldmax, Tốt và Megafood là hàng giả, kém chất lượng.

Theo tiến sĩ Huỳnh Khánh Duy - nguyên giảng viên Trường đại học Bách Khoa (Đại học Quốc gia TPHCM) - thuật ngữ “hàng giả” trong lĩnh vực thực phẩm bao gồm dầu ăn được phân thành 3 nhóm chính: Nhóm 1 là sản phẩm không đúng quy chuẩn đã công bố, nhóm 2 là hàng hóa của đơn vị này nhưng mang nhãn mác đơn vị khác, và nhóm 3 là sản phẩm thuộc cả hai trường hợp trên.

Đối với nhóm thứ nhất - sản phẩm có thành phần khác với công bố, mối nguy trước mắt là thiệt hại kinh tế cho người tiêu dùng do chênh lệch giá thành. Bên cạnh đó, vấn đề còn nằm ở khía cạnh tâm lý và hành vi, khi người dùng tin tưởng sai lệch vào lợi ích sức khỏe được quảng cáo.

Tuy nhiên, trường hợp này sẽ trở nên cực kỳ nguy hiểm nếu liên quan đến dầu ăn tái chế. Vị tiến sĩ giải thích: Khi dầu mỡ được chiên rán ở nhiệt độ cao (trên 180⁰C) nhiều lần, các phản ứng hóa học sẽ xảy ra, sản sinh ra các độc tố như aldehyde, chất ô xy hóa và đặc biệt là benzopyrene - một hợp chất gây ung thư.

Nhiệt độ càng cao và số lần sử dụng càng nhiều thì lượng chất độc hại sinh ra càng lớn. Các chất này một phần bay hơi gây ô nhiễm không khí, phần khác ngấm vào thực phẩm. Khi ăn vào, con người có thể gặp các triệu chứng cấp tính như chóng mặt, buồn nôn, đau bụng, khó thở, rối loạn nhịp tim và huyết áp. Về lâu dài, nguy cơ ung thư rất cao.

Một rủi ro khác của nhóm hàng không đúng công bố là việc sử dụng sai cách do thành phần thực tế khác với nhãn mác. Ví dụ, một loại dầu không được thiết kế để chiên ở nhiệt độ cao, nhưng người dùng vô tình sử dụng do thông tin không trung thực, dẫn đến phát sinh chất độc trong quá trình chế biến.

Đối với nhóm thứ hai - hàng giả nhãn mác, bản chất cũng tiềm ẩn những rủi ro sức khỏe tương tự, do người tiêu dùng không thể kiểm soát được nguồn gốc, thành phần và quy trình sản xuất thực sự đằng sau sản phẩm.

Làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm

Bác sĩ chuyên khoa 2 Đỗ Thị Ngọc Diệp - Chủ tịch Hội Dinh dưỡng thực phẩm TPHCM - phân tích thêm, để thấy rõ mối nguy từ dầu ăn giả, trước tiên cần hiểu rõ vai trò thiết yếu của chất béo. Cụ thể, chất béo, với dầu ăn là một nguồn cung cấp quan trọng, đảm nhận nhiều chức năng sống còn: tham gia cấu trúc màng tế bào (đặc biệt là tế bào thần kinh), tổng hợp các hoóc môn và nội tiết tố, hỗ trợ hấp thu vitamin A, D, E, K và là nguồn dự trữ năng lượng quan trọng.

Dầu ăn giả tràn ngập thị trường, nguy cơ gây hại sức khỏe người dùng

Theo đó, khuyến nghị dinh dưỡng chỉ ra rằng người trưởng thành nên tiêu thụ chất béo ở mức 20 - 30% tổng năng lượng hằng ngày, và nhu cầu này ở trẻ em thậm chí còn cao hơn. Đáng chú ý, chất béo thực vật (từ dầu ăn, các loại hạt) được khuyến khích sử dụng với tỉ lệ cao hơn chất béo động vật, nhất là đối với người lớn tuổi.

Chính vì những vai trò quan trọng đó, việc sử dụng phải dầu ăn giả sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp phân tích thành 2 nhóm chính. Thứ nhất là tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, do dầu ăn giả không thể có các chức năng dinh dưỡng như dầu thật. Người dùng chủ quan vẫn nghĩ rằng họ đã được cung cấp đầy đủ chất béo và vi chất, dẫn đến sự thiếu hụt. Điển hình là quy định bổ sung vitamin A vào dầu ăn ở Việt Nam; dầu ăn giả sẽ không đáp ứng được điều này, làm tăng nguy cơ thiếu hụt vitamin A và các vi chất khác.

Thứ hai, nghiêm trọng hơn, là nguy cơ nhiễm độc và rối loạn chuyển hóa, xuất phát từ việc dầu ăn giả thường được làm từ nguyên liệu không dành cho người hoặc được tái chế từ dầu đã qua sử dụng. Với loại dầu chăn nuôi, độ tinh khiết thấp, chứa nhiều tạp chất và có tỉ lệ a xít béo không cân đối, khiến gan và hệ tiêu hóa phải làm việc quá tải, dẫn đến suy giảm chức năng và rối loạn chuyển hóa.

Trong khi đó, việc tái sử dụng dầu đã qua chiên rán nhiều lần, sau đó xử lý hóa học để tạo vẻ ngoài trong suốt như dầu mới, tiềm ẩn mối nguy cực lớn. Loại dầu này sản sinh ra các chất độc hại như aldehyde, acrylamide - những chất chuyển hóa có khả năng gây tổn thương tế bào, kích hoạt quá trình viêm mạn tính, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, suy gan, suy thận và thậm chí là ung thư.

Bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp cũng nhấn mạnh rằng, hậu quả của dầu ăn giả không chỉ dừng lại ở sức khỏe thể chất, mà còn gây ra hệ lụy dây chuyền về mặt xã hội và kinh tế. Cụ thể, người tiêu dùng mất niềm tin vào sản phẩm trong nước, dẫn đến xu hướng tiêu cực: chuyển sang dầu nhập ngoại đắt đỏ, gây áp lực lên chi tiêu gia đình; quay lại sử dụng mỡ động vật, gây mất cân đối khẩu phần chất béo và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm.

Thanh Hoa