Sự sắp đặt đáng tiếc ở tác phẩm nhiếp ảnh đạt giải

Lễ trao giải cuộc thi ảnh thiên nhiên hoang dã Việt Nam chủ đề Vũ điệu từ thiên nhiên được tổ chức vào chiều ngày 8/11 tại TPHCM. Ngay sau khi kết quả giải thưởng được công bố, trên mạng xã hội đã xuất hiện các luồng ý kiến trái chiều về tác phẩm ảnh Vũ điệu cảnh báo (chụp rắn lục đuôi đỏ mắt hồng ngọc) của tác giả Trần Anh Tuấn, giải nhất hạng mục Bò sát - Lưỡng cư.

Tác phẩm Vũ điệu cảnh báo

Sự việc chỉ ngã ngũ khi tác giả ảnh lên tiếng xin lỗi về việc đã vi phạm điều lệ cuộc thi và ban tổ chức ra quyết định thu hồi giải thưởng. Nội dung thể lệ dự thi có ghi rõ "tác phẩm nhiếp ảnh được sáng tác trong môi trường tự nhiên" và "không chấp nhận các tác phẩm dự thi mà trong quá trình thực hiện đã làm tác động tổn hại đến đời sống thiên nhiên hoang dã".

Những quy định trên có thể dẫn đến hiểu lầm hoặc cố tình hiểu sai từ các tác giả dự thi. Từ sự việc trên, cộng đồng mạng chia ra 2 luồng ý kiến: một là, ảnh chụp thiên nhiên hoang dã phải là những tác phẩm ghi nhận đời sống của thế giới động vật hoàn toàn tự nhiên; hai là, vẫn có thể xếp đặt chủ thể trong môi trường tự nhiên để có những bức ảnh nghệ thuật đẹp nhất.

Tư duy "xếp đặt" này không chỉ riêng trong lĩnh vực chụp ảnh động vật mà lâu nay còn được nhìn thấy trong những tác phẩm ảnh chụp con người, phong cảnh, sinh hoạt văn hóa... Nghệ thuật ánh sáng đôi khi vì thế đã gửi đến công chúng những tác phẩm thiếu đi yếu tố "chân" (vẻ đẹp của sự chân thật, trong chân - thiện - mỹ) mà một tác phẩm nghệ thuật cần có.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Trường Sinh, người vừa gửi đến triển lãm ảnh về sếu đầu đỏ, với chủ đề Mong sếu trở về (tổ chức tại Đường sách TPHCM mới đây), đã dành hàng chục năm ròng đi tìm kiếm, "mật phục" ở những vùng đầm nước, từ Việt Nam đến Myanmar, Úc, Campuchia... để có những bức ảnh chân thực nhất từ thiên nhiên.

Tác phẩm được trao giải Ấn tượng của cuộc thi

Nhiếp ảnh gia Lê Phước Chín cũng từng dành hàng năm ròng để chụp những khoảnh khắc đẹp của loài voọc chà vá chân nâu trên bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng). Triển lãm "Voọc chà vá chân nâu - Báu vật Sơn Trà" của ông không chỉ là vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là tiếng nói bảo vệ môi trường, bảo vệ động vật hoang dã.

Các nhiếp ảnh gia chụp thế giới động vật hoang dã ở nước ngoài còn gặp nhiều thử thách, thậm chí nguy hiểm. Giá trị của các tác phẩm ảnh chính là sự chân thực, sinh động và những khoảnh khắc đẹp, quý giá từ thiên nhiên.

Sự sắp đặt của người chụp ảnh cho một tác phẩm ảnh nghệ thuật cần thiết là cân đối bố cục, ánh sáng, màu sắc, bắt đúng khoảnh khắc đắt giá..., chứ không phải là tác động trực tiếp vào chủ thể (đặc biệt là động vật), dàn dựng theo ý đồ của người chụp. Sự sắp đặt còn tạo nên sự trùng lặp trong nhiều tác phẩm ảnh khi phía sau ống kính không chỉ có một mà là hàng chục người săn ảnh.

Tuy vậy, có những thể loại ảnh mà tác giả cần phải tôn trọng sự chân thật: ảnh báo chí, ảnh thiên nhiên, đặc biệt là với đời sống của động vật hoang dã...

Tác phẩm ảnh chụp voọc chà vá chân nâu của nhiếp ảnh gia Lê Phước Chín. Bộ ảnh "Voọc chà vá chân nâu - Báu vật Sơn Trà" từng được triển lãm tại Đường sách TPHCM

Bức ảnh Vũ điệu cảnh báo của tác giả Trần Anh Tuấn vừa vi phạm điều lệ, vừa bị phê phán vì đã can thiệp và tác động trực tiếp lên sinh hoạt tự nhiên của loài rắn này. Nhiều ý kiến cho rằng việc đánh đèn chiếu thẳng vào chủ thể (rắn) trong môi trường rừng đêm cũng là một kiểu "bạo lực" đối với bò sát, lưỡng cư.

Để xảy ra tranh cãi dẫn đến việc giải thưởng bị thu hồi không chỉ ảnh hưởng đến uy tín cá nhân tác giả mà còn là sự thất vọng của những người yêu thích nghệ thuật ánh sáng. "Tác phẩm nghệ thuật" dù ở lĩnh vực nào cũng luôn cần sáng tạo cá nhân, thể hiện ý tưởng, thông điệp, tư tưởng, tinh thần của tác giả. Với nhiếp ảnh, sự sắp đặt đồng nghĩa không còn chân thật.

Bất kỳ hành trình sáng tạo nào cũng cần sự dấn thân và tạo dựng những giá trị riêng. Nghệ thuật ánh sáng cũng không nên là ngoại lệ.

Lam Giang