Sẽ có cơ chế đặc thù để đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh

Đầu tư vào các trường đại học có thế mạnh về nghiên cứu

Phát biểu tại hội thảo, tiến sĩ Trần Nam Tú - Phó cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin (Bộ GD-ĐT) - chia sẻ về dự thảo đề án phát triển các trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, kết hợp chặt chẽ nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo đến năm 2035.

Mục đích của đề án là phát triển một số trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh theo tiêu chuẩn quốc tế về nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tập trung nguồn lực đầu tư phát triển lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ chiến lược cho một số cơ sở giáo dục đại học làm hạt nhân dẫn dắt trong mạng lưới các trường đại học, viện nghiên cứu. Phát huy vai trò của các đại học quốc gia, đại học vùng, đại học trọng điểm và cơ sở giáo dục đại học có thế mạnh khác.

Lấy phương thức hợp tác nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp làm động lực để phát triển hợp tác hiệu quả giữa cơ sở giáo dục đại học với viện nghiên cứu, doanh nghiệp, khu công nghệ cao và các tổ chức trong hệ sinh thái về nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, ứng dụng chuyển giao và đào tạo.

Các nhà quản lý, chuyên gia đến từ các trường đại học góp ý để xây dựng đề án phát triển nghiên cứu khoa học trong trường đại học - Ảnh: Nguyễn Loan

Dự thảo đề án cũng đặt mục tiêu cụ thể, đến năm 2035, lựa chọn, đầu tư, phát triển 25-30 cơ sở giáo dục đại học công lập có năng lực, uy tín, thế mạnh hàng đầu về nghiên cứu, ứng dụng, đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực trong các lĩnh vực công nghệ ưu tiên của công nghiệp 4.0, công nghiệp cao, công nghệ chiến lược và các lĩnh vực khoa học mũi nhọn đóng vai trò hạt nhân, nòng cốt trong mạng lưới các cơ sở giáo dục đại học tương ứng.

Trong đó đầu tư mạnh và có cơ chế đặc thù, vượt trội để phát triển các đại học tinh hoa theo mô hình đại học nghiên cứu đẳng cấp quốc tế.

Khi đã trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, các trường phải đáp ứng các mục tiêu, như: đến năm 2035 có số lượng công bố khoa học trên các tạp chí quốc tế uy tín tăng bình quân 15% mỗi năm, số lượng bằng sáng chế được đăng ký và cấp bằng tăng 23-25% mỗi năm; hình thành ít nhất 70 nhóm nghiên cứu mạnh, trong đó có tối thiểu 50 nhóm đạt trình độ quốc tế trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, công nghệ cao và các lĩnh vực khoa học mũi nhọn khác...

Cần một quá trình để hình thành trường đại học nghiên cứu mạnh

Giáo sư, tiến sĩ Trần Ngọc Hải - Phó giám đốc Đại học Cần Thơ - cho rằng, để nghiên cứu khoa học gắn với đào tạo thì phải có quy mô đủ lớn để tạo ra được sản phẩm vừa đáp ứng yêu cầu đào tạo, vừa đáp ứng yêu cầu nghiên cứu khoa học nhưng cũng ứng dụng được. Thường thì các đề tài quy mô quốc tế mới tạo ra được nhiều sản phẩm, tích hợp được nhiều liên ngành giải quyết các vấn đề xã hội, còn quy mô nhỏ khó giải quyết được vấn đề này.

Theo ông, khi xây dựng trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh cần phải có những đơn vị trọng tâm để thực hiện nhiệm vụ này. Ngoài ra, để thực hiện được thương mại hóa trong nghiên cứu khoa học công nghệ, cần bỏ bớt các thủ tục và có chính sách hỗ trợ tốt hơn.

Theo phó giáo sư, tiến sĩ Huỳnh Thanh Công - Phó trưởng Ban Khoa học công nghệ (ĐH Quốc gia TPHCM) - để thực hiện đề án cần chú trọng 4 yếu tố, gồm: cơ chế để các trường thu hút nhân tài, chuyên gia, nhà khoa học; đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất cho nghiên cứu; có nguồn lực hỗ trợ song song từ nhà nước và các đối tác doanh nghiệp; nên có quỹ đầu tư mạo hiểm, nhất là trong nghiên cứu ứng dụng, để có thể đưa các đề tài nghiên cứu ứng dụng vào cuộc sống.

Nhiều chuyên gia khác cũng cho rằng, cần trao quyền tự chủ thực chất hơn cho các trường đại học đồng thời thiết lập cơ chế đặt hàng từ các bộ, ngành, doanh nghiệp trong nghiên cứu khoa học và có đầu tư chiều sâu cho các trung tâm nghiên cứu công nghệ cao của các trường. Đồng thời, phải có cơ chế cho phép trường đại học tiếp cận các nguồn vốn ODA, đầu tư cho nghiên cứu.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Văn Phúc chia sẻ tại hội thảo - Ảnh: Nguyễn Loan

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Văn Phúc cho hay, sau khi Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia ra đời, nhiều đề án, chương trình đã được Chính phủ phê duyệt, là căn cứ quan trọng để phát triển nghiên cứu khoa học gắn với ứng dụng chuyển giao và đào tạo nguồn nhân lực.

Đề án phát triển các trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh là một những đề án nhằm triển khai Nghị quyết này. Để tận dụng nguồn lực, ông cho rằng cần xây dựng một chính sách chung để thúc đẩy phát triển nghiên cứu khoa học ở tất cả các trường, nhưng sẽ ưu tiên nguồn lực để đầu tư vào 15-20 cơ sở có những ưu thế về nghiên cứu khoa học.

Thách thức lớn nhất là đề án phải đề xuất những nhiệm vụ giải pháp vừa trọng tâm vừa cụ thể để thúc đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa giáo dục đại học thông qua mối quan hệ hữu cơ giữa nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo.

Như vậy, không thể một sớm một chiều để trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, mà cần một quá trình, cần sự quyết tâm, cần có định hướng, chiến lược, kế hoạch cụ thể. Đặc biệt là hệ thống thể chế hoàn thiện tạo thuận lợi cho nghiên cứu khoa học và nâng cao tính chủ động, trách nhiệm của nhà trường, nhà khoa học trong tiến trình này.

Nguyễn Loan