Người thầy - cầu nối nhân văn trong thời đại kiến tạo công dân số

Liên tục học hỏi và đổi mới

Hơn 20 năm gắn bó với ngành sư phạm tiểu học, chưa lúc nào cô Ngô Thụy Ngọc Trân - giáo viên Trường tiểu học Thuận Kiều, phường Đông Hưng Thuận, TPHCM - phải liên tục chuyển mình như hiện tại. Kết thúc những giờ lên lớp, cô miệt mài học cách ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) vào các tiết học của mình.

Cô nhận định: “Dưới sự hỗ trợ của công nghệ, học sinh có rất nhiều điều kiện để học tập nên giáo viên càng phải cố gắng hơn, mới đồng hành và hướng dẫn hiệu quả. Học sinh viết chậm thì cô phải cầm tay, nắn nét chữ; học sinh nói nhỏ hay không nói được, cô vẫn gọi các em đứng lên, khuyến khích và hỗ trợ các em nói để các em thấy mình được quan tâm. Đó chính là vai trò của người thầy trong thời đại mới mà công nghệ không thể thay thế”.

Giáo viên Trường tiểu học Đặng Trần Côn, phường Vĩnh Hội, TPHCM đàn hát cùng học sinh trong tiết học tiếng Anh - Ảnh: Trang Thư

Theo cô, muốn làm được như vậy, giáo viên phải yêu trẻ, đặt phẩm chất và đạo đức của mình lên hàng đầu. Thầy cô phải học cách kiềm chế cảm xúc, giữ chuẩn mực về tác phong, lời ăn, tiếng nói trong mọi tình huống. Chỉ như thế mới khiến người khác tôn trọng mình. Cô nói: “Dạy học là nghề nuôi dưỡng tâm hồn. Muốn trẻ có tâm hồn trong sáng, biết yêu thương, thầy cô phải vun trồng bằng cảm xúc thật, để trẻ được hạnh phúc mỗi ngày. Đôi lúc phụ huynh có thể chưa hiểu hết việc mà thầy cô làm nhưng thầy cô không nên trách móc bởi chỉ có người làm thầy mới hiểu hết việc mình làm”.

Thầy Nguyễn Tuấn Anh - giáo viên Trường THPT Lương Thế Vinh, phường Cầu Ông Lãnh, TPHCM - nhận định: “Có nhiều thay đổi trong nghề dạy học nhưng người thầy nhất thiết phải có phẩm chất của nhà giáo. Người thầy không chỉ dùng lời nói để giáo dục mà bản thân phải làm gương bằng cách sống, cách cư xử, học tập”. Thầy dẫn chứng, trong thời đại công nghệ số, khi sử dụng mạng xã hội, ứng dụng AI, thầy cô cũng phải cẩn trọng chứ không thể tùy tiện bởi những bài đăng hay bình luận, chia sẻ của thầy cô có thể ảnh hưởng rất lớn đến tính cách, tâm lý của học sinh, đặc biệt là học sinh nhỏ tuổi. Bên cạnh dạy chữ, giáo viên còn phải dạy học sinh cách làm người, phải chủ động đồng hành, đối đãi với học sinh bằng tấm lòng rộng lớn, bao dung.

Phó giáo sư, tiến sĩ Trần Xuân Nhĩ - nguyên Thứ trưởng Bộ GD-ĐT - cho rằng, hiện nay, khi người học có thể tiếp cận tri thức từ vô số nguồn, nhà giáo buộc phải đổi mới. Thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phải biết cách tổ chức các hoạt động học tập, hướng dẫn cách học, cách thu thập và xử lý thông tin. “Giáo viên phải giúp người học biết vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng để phát hiện và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn. Điều này đòi hỏi người thầy phải có trình độ cao, có năng lực chuyên môn vững vàng và linh hoạt trong phương pháp giáo dục, kiểm tra, đánh giá. Để đáp ứng những yêu cầu đó, nhà giáo cần không ngừng tự học và biết chuyển hóa kiến thức vào công việc hằng ngày” - ông nói.

Cần sự đồng hành của phụ huynh

Ở góc độ quản lý, ông Dương Hữu Đức - Hiệu trưởng Trường THCS Quang Trung, phường Gò Vấp, TPHCM - cho rằng, công nghệ số giúp lan tỏa nhanh, mạnh những gương sáng sư phạm, đồng thời cũng răn đe những nhà giáo vi phạm đạo đức. Đạo đức tốt của giáo viên ngày nay phải thể hiện qua kiến thức, chuyên môn và sự hiểu biết xã hội, pháp luật. “Thời nào, giáo viên cũng phải giữ vững đạo đức và lòng yêu nghề” - ông khẳng định.

Ông Trần Công Bình - Hiệu trưởng Trường THPT Tân Phong, phường Tân Hưng, TPHCM - nhận định, hiện nay, học sinh ít tiếp xúc xã hội thực tế, ít kinh nghiệm sống nên thầy cô càng phải có trách nhiệm, yêu thương, đồng hành với học sinh. Thầy cô phải dạy học trò cả về trí tuệ lẫn cảm xúc, tuyệt đối không để học sinh lệ thuộc vào trí tuệ nhân tạo với câu trả lời khô khan, thậm chí thiếu tính nhân văn. Ông cho hay, trong các cuộc họp, lãnh đạo nhà trường luôn động viên, trao đổi với thầy cô để nâng cao tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cũng như lòng yêu nghề.

Theo ông, rất cần hình thành rào chắn bảo vệ danh dự, quyền lợi cho nhà giáo. Muốn giáo viên giảng dạy tốt, toàn tâm toàn ý lo cho học sinh thì cán bộ quản lý, phụ huynh phải đồng hành, hỗ trợ để họ có đầy đủ sức khỏe tinh thần. Khi nghe học sinh phản ánh một vấn đề gì, phụ huynh cần hết sức bình tĩnh đến gặp thầy cô, ban giám hiệu để trao đổi rõ sự việc và có biện pháp phối hợp giáo dục tốt nhất cho con em mình.

Giáo viên Trường tiểu học Thuận Kiều, phường Đông Hưng Thuận, TPHCM hướng dẫn học sinh lớp Bốn sử dụng thiết bị công nghệ để học tiếng Anh - Ảnh: Trang Thư

Theo giáo sư, tiến sĩ Đặng Quốc Bảo - nguyên Giám đốc Học viện Quản lý giáo dục, Bộ GD-DT - trong bối cảnh hội nhập và kiến tạo công dân số, người thầy chính là cầu nối nhân văn và kim chỉ nam đạo đức, giúp thế hệ trẻ rèn luyện nhân cách Việt (lập chí, lập thân, lập nghiệp), làm chủ tri thức và bản thân trước mọi biến động công nghệ. Giáo viên là hình mẫu lý tưởng về đạo đức và năng lực.

Hình mẫu lý tưởng này được xây dựng trên 3 yếu tố chính gồm sư đạo (đạo lý và phẩm chất mẫu mực, là tấm gương về tinh thần tự học không ngừng trong thế giới số), sư đức (đạo đức nghề nghiệp, lòng yêu nghề, sự tận tụy), sư thuật (kỹ năng làm chủ công nghệ số, chuyển từ vai trò thuyết giảng sang dẫn dắt học sinh cách chọn lọc thông tin và tư duy phản biện).

Ông nhận định: “Để hình thành nhân cách Việt, sự đồng hành của phụ huynh là yếu tố then chốt. Giáo viên là hình mẫu, nhà trường hiện đại hóa tri thức, còn gia đình là môi trường quan trọng giúp học sinh phát triển cân bằng, rèn luyện ý chí và bản lĩnh (lập thân). Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường tạo điều kiện để học sinh vừa thành thạo công nghệ, vừa giữ vững nhân cách và bản sắc Việt”

Trang Thư - Minh Tuệ