Hành trang vào đại học: Trưởng thành đến từ cách bạn thích nghi

Những cú "sốc" với tân sinh viên

Rất nhiều sinh viên năm nhất rơi vào khủng hoảng trong học kỳ đầu tiên vì không hình dung được rằng học đại học hoàn toàn khác với cách học ở 12 năm phổ thông.

Tiến sĩ Đoàn Thị Thanh Thúy - Trưởng phụ trách Bộ môn Nhân sự - chia sẻ trong buổi sinh hoạt đầu khóa cho tân sinh viên tại Trường đại học Mở TPHCM - Ảnh: Hoài Việt

Nhiều sinh viên mang theo kỳ vọng về một hệ thống có bài vở, có kiểm tra, có người nhắc nhở. Tiến sĩ Nguyễn Thị Hồng - Trưởng Bộ môn Thương mại điện tử, Trường đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM - chia sẻ: “Đại học là một hệ thống mở. Không ai ép bạn học, nhưng hậu quả luôn tồn tại nếu bạn không chủ động”.

Theo bà, khác biệt lớn nhất giữa phổ thông và đại học không nằm ở khối lượng kiến thức mà ở phương thức học. Khi học phổ thông, các bạn “bị đẩy đi” bởi bài kiểm tra, bởi cha mẹ; còn học đại học là các bạn phải “tự kéo mình đi” qua chọn môn, lên kế hoạch, quản lý thời gian...

Ở nhiều quốc gia, họ có hẳn một nhánh phát triển gọi là giáo dục chuyển tiếp. Mỹ có chương trình “First-Year Experience” bắt buộc trong nhiều trường đại học. Úc có các khóa UniReady để học sinh tiếp cận mô hình tín chỉ, tư duy phản biện, phương pháp học đại học trước khi nhập học chính thức. Phần Lan coi giai đoạn 6 tháng đầu đại học là thời điểm nhạy cảm cần cố vấn chuyên sâu.

Còn ở Việt Nam, tân sinh viên được chào đón bằng lễ khai giảng, vài buổi sinh hoạt công dân, rồi “thả” vào lớp. Không có môn học nào giúp họ định vị lại bản thân, hiểu được cơ chế học đại học, học cách quản lý thời gian hay phân tích nhu cầu học tập cá nhân.

Ba công cụ "sống còn" cần trang bị với sinh viên năm nhất

Sốc học thuật là phổ biến nhất. Sinh viên không còn được kiểm tra miệng, không có bài tập mỗi ngày, không ai nhắc phải ôn tập. Bài thi cuối kỳ chiếm phần lớn điểm số, đồng nghĩa với việc bạn sẽ không biết mình sai ở đâu cho đến khi... rớt môn.

Sốc hành chính khiến nhiều sinh viên trễ tốt nghiệp chỉ vì… quên đăng ký tín chỉ đúng thời điểm, hoặc không hiểu các điều kiện học bổng. Hệ thống hành chính đại học vẫn vận hành như “mê cung cho người mới”.

Sốc bản sắc cá nhân là một hiện tượng chưa được nhận diện đúng mức. Rất nhiều sinh viên cảm thấy nhỏ bé trước bạn học đến từ thành phố lớn, hoạt ngôn hơn, có tư duy phản biện tốt hơn, có kinh nghiệm hoạt động ngoại khóa từ phổ thông. Điều này dẫn đến hội chứng “kẻ mạo danh”, các bạn cảm giác không đủ tốt, không xứng đáng, dù không ai đánh giá bạn như vậy.

Sinh viên Nhật Tân (năm thứ hai, Trường đại học Mở TPHCM) chia sẻ: “Cái sốc đầu tiên với em không phải môn học - mà là sự cô đơn. Không còn ai nhắc bài, không ai gọi điện khi mình vắng lớp. Em từng hoang mang khi ăn cơm một mình, nhìn xung quanh toàn người lạ. Mất một học kỳ em mới dám bắt chuyện, mới biết đại học là nơi mình phải tự bước ra trước, thì người khác mới mở lòng”.

Còn sinh viên Duy Anh (Trường đại học Luật Hà Nội), từng là học sinh giỏi ở phổ thông, cũng thừa nhận: “Em mất cả học kỳ đầu để "tỉnh dậy". Em học theo cảm tính và khi điểm thi trả về, em sụp đổ. Phải đến kỳ 2, em mới lập kế hoạch rõ ràng, tham gia CLB đúng với định hướng nghề nghiệp, và phát huy thế mạnh thuyết trình để được giảng viên ghi nhận”. Duy Anh nhận ra: Đại học không dạy bạn cách học mà dạy bạn cách ra quyết định và chấp nhận hậu quả.

Do đó, để chuẩn bị cho đại học, sinh viên không thể chỉ ôn thi và chọn ngành học. Họ cần học trước cách đọc sơ đồ tín chỉ, cách tra cứu học bổng, cách học từ video, cách tổ chức thời gian, và cả kỹ năng cảm xúc để đối diện với sự khác biệt văn hóa.

Ba công cụ “sống còn” rất cần được trang bị từ sớm cho các tân sinh viên bao gồm: lịch cá nhân theo tháng, giúp sinh viên hình dung tiến độ học kỳ, tránh dồn dập sát kỳ thi; sổ câu hỏi cần hỏi, rèn thói quen đến lớp với tinh thần chủ động và không ngại hỏi; nhật ký học đại học, nơi sinh viên viết lại điều mình nhận ra mỗi tuần, để không đánh mất bản sắc trong guồng quay học tập.

Ngoài ra, các trường cần có ít nhất một mô-đun kỹ năng sống đại học trong chương trình năm nhất. Mỗi sinh viên nên có một giảng viên cố vấn học tập. Các hệ thống quản lý học vụ cần minh bạch hơn, hướng dẫn rõ hơn. Trên hết, văn hóa học đường cần khuyến khích sinh viên không ngại sai vì chính cái sai là điểm bắt đầu của trưởng thành.

Lê Hoài Việt