Đồng hành cùng những giấc mơ ở vùng biên cương

Từ con chữ tới giấc mơ khởi nghiệp

Mỗi tối, khi ánh điện lập lòe soi sáng bản làng vùng cao, tại trường tiểu học xã biên giới A Mú Sung (huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai), 18 học viên nữ người Dao lại đến lớp học xóa mù chữ. Người nhỏ tuổi nhất mới 14, lớn nhất đã ngoài 60. Trong cái rét của vùng núi cao, họ vẫn chăm chỉ đánh vần từng con chữ. Chị Vàng Tả Mẩy (ở thôn Y Giang) ánh mắt rưng rưng: “Hôm đi xin thuốc, nhân viên bệnh viện bảo ký tên. Mình không biết ký thế nào, tủi lắm. Thế là quyết tâm đi học chữ, học để còn biết viết tên mình”.

Những lớp học như thế đang dần trở thành “chìa khóa mở cánh cửa cuộc đời” cho nhiều phụ nữ vùng biên.

Hợp tác xã Mường Hoa tạo sinh kế, cải thiện đời sống của nhiều phụ nữ vùng cao - Nguồn ảnh: Hợp tác xã Mường Hoa

Không chỉ xóa mù chữ, họ còn được học cách bán hàng qua mạng, học tính toán kinh doanh, từng bước làm chủ cuộc sống. Chị Quàng Thị Hà (huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An) là một điển hình. Từ khoản hỗ trợ 7 triệu đồng và 1 con bò giống, gia đình chị đã tập trung vào việc chăn nuôi, phát triển sản xuất, dần dà vươn lên. Đến nay, chị Hà đã có thể tự chủ tài chính, nuôi con ăn học và xây được mái nhà vững chãi giữa vùng biên heo hút.

Từ một người phụ nữ chỉ quanh quẩn nơi góc bếp, chị Sùng Thị Lan - Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Mường Hoa (Lào Cai) - đã “vẽ lại” cuộc đời mình nhờ quyết tâm, khát vọng đổi đời và sự hỗ trợ từ cộng đồng. Nhận thấy tình hình thực tế và tiềm năng phát triển du lịch tại địa phương, chị Sùng Thị Lan nảy ra ý tưởng thành lập HTX sản xuất các sản phẩm truyền thống như thổ cẩm, hương thảo mộc, dược liệu… Lặn lội tìm lại củ nâu, củ nghệ, lá tím, lá chàm, sau bao lần làm hỏng không biết bao nhiêu mét vải, cuối cùng chị cũng phục dựng lại cách nhuộm vải của người xưa đã bị mai một suốt thời gian dài.

Khi Hội LHPN Việt Nam triển khai hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, chị Sùng Thị Lan mạnh dạn đưa ý tưởng của mình và được tỉnh Lào Cai chọn là một trong những ý tưởng xuất sắc nhất. HTX Mường Hoa được hình thành và quy tụ 9 hộ gia đình, trong đó có 5 hộ nghèo, 1 hộ cận nghèo và 2 hộ chính sách, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương, giúp tăng thu nhập và giảm nghèo bền vững.

Không chỉ sản xuất, HTX Mường Hoa còn tổ chức tour trải nghiệm thực tế cho du khách tham gia các công đoạn làm thổ cẩm, hương, trà. Mỗi tháng, riêng phần lợi nhuận từ các sản phẩm truyền thống đã mang về cho chị Sùng Thị Lan khoảng 12 triệu đồng - gấp nhiều lần thu nhập từ trồng lúa, ngô. Nhìn lại chặng đường đã qua, chị tự hào: “Giữ được nghề cho bản, tạo sinh kế cho chị em, lại góp phần phát triển du lịch cộng đồng là điều khiến tôi hạnh phúc nhất”.

Thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng biên

Phía sau những gam màu cuộc sống mới của các chị Vàng Tả Mẩy, Sùng Thị Lan… là sự chung tay, góp sức từ chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” do Hội LHPN Việt Nam phối hợp với Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng phát động từ năm 2018. Chương trình không chỉ giúp phụ nữ xóa mù chữ mà còn trao cho họ những cơ hội đổi đời thông qua hàng loạt hoạt động thiết thực: hỗ trợ sinh kế, khởi nghiệp, phát triển văn hóa cộng đồng và nâng cao năng lực.

Trong giai đoạn 2 của chương trình (năm 2021-2025) đã có hơn 1.022 mô hình sinh kế được triển khai. Không dừng lại ở việc “cho cần câu”, chương trình còn tập trung “hướng dẫn cách câu” bằng các lớp tập huấn kỹ năng kinh doanh, truyền thông pháp luật và bảo vệ chủ quyền biên giới. Thông qua gần 11.000 cuộc truyền thông với hơn 1,4 triệu lượt người tham gia, từ cán bộ, chiến sĩ đến người dân.

Tại hội nghị tổng kết chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”, giai đoạn 2021-2025, diễn ra ngày 4/6, Hội LHPN Việt Nam đã trao tặng bằng khen cho 30 tập thể và 10 cá nhân hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ - ẢNH: MINH TRANG

Đặc biệt, 100% cơ sở hội đều tổ chức ít nhất 2 hoạt động truyền thông mỗi năm, đưa kiến thức và pháp luật tới từng thôn bản. Cùng với đó, hơn 2.100 mô hình văn hóa, văn nghệ, thể thao cũng được thành lập, tạo nên không gian gắn kết cho chị em phụ nữ và người dân vùng biên. Hơn 23.000 hộ gia đình phụ nữ đã được hỗ trợ đạt tiêu chí “5 không, 3 sạch”, trong đó có hàng ngàn hộ thoát nghèo bền vững.

Chương trình cũng triển khai hiệu quả các hoạt động an sinh xã hội như hỗ trợ 1.390 công trình dân sinh đường giao thông, nhà văn hóa, hệ thống nước sạch; 834 mái ấm tình thương; hơn 186.400 suất quà, 12.200 suất học bổng được gửi tới phụ nữ và học sinh nghèo vượt khó; gần 130.000 lượt người được khám, chữa bệnh miễn phí.

Một điểm nhấn quan trọng khác là việc kết nối biên giới hữu nghị. Hội phụ nữ 24 tỉnh biên giới đã ký kết hợp tác với đối tác phụ nữ Campuchia, Lào, Trung Quốc. 207 cụm dân cư 2 bên biên giới đã kết nghĩa, giao lưu, trao đổi đoàn, tặng quà và hỗ trợ sinh kế xuyên biên giới.

Phó chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương chia sẻ: “Chương trình đã huy động được nguồn lực xã hội mạnh mẽ, với tổng kinh phí hơn 294 tỉ đồng trong 5 năm. Đặc biệt, nhiều địa phương đã đạt và vượt 7/7 chỉ tiêu đề ra, chứng tỏ tính hiệu quả và lan tỏa của chương trình”. Cũng theo bà Nguyễn Thị Minh Hương, 28/100 xã đặc biệt khó khăn đã đạt chuẩn Nông thôn mới nhờ các hỗ trợ từ chương trình. Cuộc sống của hàng chục ngàn phụ nữ vùng biên không chỉ khá hơn về vật chất, mà còn vững vàng hơn về tinh thần, kiến thức, niềm tin vào tương lai.

Là một trong những địa phương triển khai hiệu quả chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”, trong 5 năm qua, các cấp hội LHPN của tỉnh Nghệ An đã phát động nhắn tin ủng hộ mô hình sinh kế, tổ chức các buổi truyền thông chuyên đề cho hơn 2.000 hội viên về bình đẳng giới, phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Hội cũng phối hợp với các đồn biên phòng mở lớp xóa mù chữ, vận động học sinh tới lớp đúng độ tuổi, xây dựng quỹ khuyến học.

Đặc biệt, Nghệ An đã có 8 xã biên giới kết nghĩa với các xã nước bạn Lào, thường xuyên giao lưu, phối hợp chống mua bán người, di cư trái phép, gìn giữ bình yên khu vực biên giới.

Bà Hoàng Thị Thanh Minh - Phó chủ tịch Hội LHPN tỉnh Nghệ An - thông tin, tổng nguồn lực huy động từ chương trình tại Nghệ An lên tới 13,2 tỉ đồng, hỗ trợ 153 mô hình sinh kế, trao hơn 3.000 suất quà, hàng ngàn con giống và nhiều công trình an sinh.

Dẫu vậy, chương trình vẫn còn những “nút thắt”. Một số đơn vị cơ sở còn phụ thuộc, chưa thực sự sáng tạo trong triển khai. Dịch COVID-19 và thiên tai ở khu vực biên giới cũng làm ảnh hưởng đến nhiều mô hình sinh kế. Tuy nhiên, những khó khăn đó không làm chùn bước hành trình vì phụ nữ. Giai đoạn 2025-2030, Hội LHPN Việt Nam cho biết sẽ tiếp tục phối hợp với các ngành chức năng để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng biên, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới quốc gia, đồng thời nhân rộng các mô hình hiệu quả đã được kiểm chứng thực tế.

Huyền Anh