Đề xuất bỏ đại học vùng, thêm quy định về đại học xuyên biên giới

Đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (tỉnh Thanh Hóa)

Cân nhắc bỏ mô hình đại học vùng

Góp ý cho dự thảo Luật Giáo dục ĐH (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Quang Huân (TPHCM) nhận xét, tinh thần chung của dự thảo là tăng tính tự chủ. Nhưng ông băn khoăn khi dự thảo liệt kê các cơ sở giáo dục ĐH bao gồm ĐH, ĐH đa lĩnh vực, ĐH quốc gia và ĐH vùng. Trên thực tế, việc sáp nhập cơ học các trường ĐH vào các ĐH vùng đã dẫn đến những hệ quả tiêu cực.

Nhiều cơ sở trước đây rất mạnh nhưng sau khi sáp nhập thì suy yếu nội lực, không còn tự chủ về tài chính. Do mất đi tính thu hút, các trường này thậm chí phải hạ thấp tiêu chuẩn đầu vào.

Ông ví von, việc tập trung nguồn lực cho cấp tập đoàn (ĐH quốc gia hoặc vùng) mà không tập trung cho tế bào (các đơn vị cơ sở) khiến cả hệ thống không thể phát triển mạnh mẽ: “Với mục tiêu đưa các trường ĐH Việt Nam vào nhóm tốt nhất thế giới, giải pháp là phát triển mạnh nội lực của từng cơ sở chứ không phải sáp nhập cơ học”.

Ông đề nghị xét lại, xem có nên duy trì sự tồn tại của ĐH vùng hay không. Theo ông, ĐH quốc gia và ĐH vùng có cơ cấu gần như nhau. Nếu muốn làm mạnh các cơ sở thì không nên coi ĐH vùng là cơ sở. Để xây dựng thương hiệu ĐH Việt Nam, có thể duy trì và giới hạn ở 2 ĐH quốc gia.

Đồng quan điểm trên, đại biểu Nguyễn Văn Thi (tỉnh Bắc Ninh) phân tích, mô hình ĐH vùng được hình thành từ đầu những năm 1990 và đang bộc lộ rất nhiều bất cập. Chúng trở thành cấp trung gian hành chính nên thay vì tinh gọn, chúng lại làm tăng tầng nấc quản lý, thêm biên chế, xuất hiện đầu mối phụ, kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm.

Ông phân tích: “Các trường ĐH thành viên của ĐH vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập nhưng vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế 2 tầng, phải trình qua ĐH vùng rồi mới đến bộ trong các thủ tục đầu tư, mở ngành, hợp tác quốc tế, dẫn tới mất cơ hội và tính linh hoạt”.

Ông kiến nghị có quy định để chuyển đổi các ĐH vùng hiện hữu một cách phù hợp, tổ chức lại để tạo động lực cho các trường ĐH thành viên phát triển mạnh hơn. Các trường ĐH thành viên có bề dày truyền thống, đã có thương hiệu có thể tổ chức lại thành trường thuộc bộ để “bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục ĐH” như dự thảo luật đã nêu.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân (TPHCM)

Thiếu quy định cho “đại học xuyên biên giới”

Đại biểu Mai Văn Hải (tỉnh Thanh Hóa) cho rằng, dự thảo Luật Giáo dục ĐH (sửa đổi) đã quy định khá đầy đủ phạm vi hoạt động của giáo dục ĐH và đối tượng áp dụng nhưng chưa bao quát hết các hình thức mới như đào tạo xuyên biên giới, liên kết quốc tế trực tuyến hoặc chương trình có yếu tố nước ngoài.

Vì vậy, theo ông, dự thảo cần bổ sung các hình thức mới này để nhất quán với Luật Giáo dục và các điều ước quốc tế có liên quan. Trong đó, dự thảo cần nêu rõ đối tượng “tổ chức, cá nhân nước ngoài” tham gia giáo dục ĐH tại Việt Nam để tránh cách hiểu khác nhau khi áp dụng.

Cũng theo đại biểu Mai Văn Hải, chính sách của Nhà nước được quy định tương đối toàn diện, thể hiện vai trò chủ đạo của Nhà nước trong đầu tư, đồng thời mở rộng xã hội hóa. Bên cạnh đó, cần phân biệt rõ giữa “đầu tư công” và “hợp tác công tư” để tránh chồng chéo. Dự thảo luật đã có chính sách đầu tư đồng bộ, khuyến khích hợp tác công tư, phát triển cơ sở trọng điểm.

Tuy nhiên, ông đề nghị bổ sung chính sách đặc thù cho các địa phương còn khó khăn, vùng miền núi, hải đảo để phát triển mạng lưới giáo dục ĐH cân đối vùng miền.

Theo ông, cùng với đó, dự thảo luật cần xây dựng và bổ sung cơ chế khuyến khích doanh nghiệp, tập đoàn trong và ngoài nước đầu tư cho giáo dục ĐH nhằm thúc đẩy xã hội hóa và nâng cao chất lượng đào tạo.

Về vấn đề tự chủ của các trường ĐH, ông kiến nghị bổ sung tiêu chí đánh giá năng lực về tài chính, nhân sự của cơ sở giáo dục ĐH, bổ sung yêu cầu cơ sở tự chủ phải có hệ thống kiểm soát nội bộ, cơ chế kiểm toán độc lập và báo cáo giải trình định kỳ công khai.

Ông nói: “Cần làm rõ mối quan hệ giữa quyền tự chủ của trường với quyền quản lý Nhà nước của bộ và địa phương, tránh hiểu tự chủ là tự do tuyệt đối”.

Đại biểu Mai Văn Hải cũng cho rằng, dự thảo luật mở rộng chính sách cho người học nhưng chưa làm rõ về việc bảo vệ quyền và lợi ích của người học khi cơ sở giáo dục ĐH gặp phải rủi ro.

Ông đề xuất bổ sung cơ chế bảo vệ quyền lợi của người học, khi gặp rủi ro, ảnh hưởng đến quyền lợi của người học, đồng thời quy định rõ cơ quan có trách nhiệm giải quyết quyền lợi người học khi cơ sở đào tạo vi phạm cam kết.

Như Diệp