Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19: Nên trang trọng và đơn giản nhất

Mới đây, người dân TPHCM (trong đó có tôi) rất vui khi nghe tin Bí thư Thành ủy TPHCM Trần Lưu Quang đã quyết định sử dụng khu đất nằm ở góc đường Lý Thái Tổ - Hùng Vương - Trần Bình Trọng làm công viên, trong đó sẽ xây tượng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19, một quyết định hợp lòng dân.

Những trái tim đỏ tượng trưng cho những nạn nhân đã mất vì COVID-19

Và việc TPHCM đang tổ chức lấy ý kiến người dân cả nước về Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 làm tôi chợt nhớ đã nhìn thấy một hình thức tưởng niệm nạn nhân COVID-19 ở London (Anh).

Đó là vào một buổi chiều tháng 1/2024, tôi đưa con gái đến khám thai tại bệnh viện St.Thomas ở trung tâm thành phố London. Khám xong, 2 mẹ con đi dạo lên cầu Westminster. Tôi muốn xuống bờ sông phía nam để chụp hình qua tòa nhà Quốc hội Anh và tháp đồng hồ Big Ben nổi tiếng thế giới.

Bức tường tưởng niệm nạn nhân COVID-19 ở London, Anh

Khi đi xuống con đường dọc bờ sông, tôi thấy bức tường bên tay trái (tường của bệnh viện St.Thomas) có dòng chữ “This is the wall for the UK Covid dead. Please respect the National Covid Memorial Wall”(tạm dịch: Đây là bức tường cho những người dân Anh đã chết vì COVID-19. Làm ơn tôn trọng bức tường tưởng nhớ nạn nhân COVID của quốc gia). Kế đến là một tấm banner ghi rằng 234.203 đàn ông, phụ nữ, trẻ em đã chết vì COVID-19 của nước Anh đã được xác nhận.

Tiếp theo là vô số những trái tim đỏ được vẽ dọc theo bức tường. Được biết, mỗi trái tim tượng trưng cho một người đã chết vì COVID-19 và bức tường dài 500m.

Có một tấm bảng màu xám nhỏ gắn lên tường nhưng tiếc là tôi đã không chụp riêng để biết được nội dung tấm bảng nói gì. Các gia đình nạn nhân có thể viết tên người thân đã khuất lên trái tim. Một sự tưởng niệm rất giản dị nhưng không kém phần trang nghiêm và nhắc nhớ.

Mấy năm trước, tôi cũng được con gái dẫn đi Mỹ, đến thăm Bảo tàng 11/9/2001. Phía bên ngoài bảo tàng, chỗ của 1 trong 2 tòa tháp đôi bị máy bay đâm, người ta xây một cái tháp nước hình chữ nhật, nước chảy róc rách suốt ngày đêm, phía trên mặt tháp chỉ cao khoảng 1,3m khắc tên tất cả những người đã tử nạn vào ngày 11/9.

Và đến ngày sinh của người nào, sẽ đặt một bông hồng trắng vào đúng chỗ tên của người ấy. Một ứng xử rất nhân văn, như thể những người đã mất vẫn luôn được mọi người nhớ đến. Đài tưởng niệm rất gần gũi với mọi người, như một cảnh quan bên ngoài bảo tàng.

Hoặc với nạn nhân bị chết bởi COVID-19, nước Mỹ đã thiết kế một “Cánh đồng cờ trắng” ngay cạnh Đài tưởng niệm cố Tổng thống Washington, mỗi lá cờ tượng trưng cho 1 người đã chết vì COVID-19. Người nhà của nạn nhân có thể viết tên người đã mất lên lá cờ. Còn nhiều nước khác thể hiện sự tưởng niệm nạn nhân COVID-19 theo những cách khác nhau như trồng cây, làm tượng đài…

“Cánh đồng cờ trắng” ngay cạnh Đài tưởng niệm cố Tổng thống Washington

Vì Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 làm trong công viên, là nơi để người dân được tới hít thở không khí trong lành, tập thể dục giữ gìn sức khỏe giữa một đô thị năng động và phát triển như TPHCM, nên chăng thành phố cũng chỉ làm một đài tưởng niệm đơn giản nhưng trang trọng. Làm sao để người dân đến công viên có Đài tưởng niệm không thấy nặng nề và những nạn nhân COVID-19 cũng cảm thấy ấm áp vì mọi người luôn tưởng nhớ đến người thân của mình.

Bên cạnh đó, những thiên thần áo trắng là những y bác sĩ cũng cần được tôn vinh đúng mức vì những đóng góp của họ để đẩy lùi COVID-19. Tôi đang nghĩ đến một biểu tượng là bồn nước hình chữ nhật bằng đá đen (tượng trưng cho đất Mẹ). Một cạnh của bồn nước khắc những nội dung cần thiết để tưởng nhớ, tri ân, ở giữa là những vòi phun nước lên cao, nước tập trung sẽ có màu trắng như màu áo của ngành Y. Nước cần thiết cho sự sống cũng như y bác sĩ cần thiết đối với người bệnh.

Và vòi nước phun lên cao mạnh mẽ thể hiện sự vươn lên không ngừng của thành phố chúng ta. Đồng thời, bồn nước cũng giúp điều hòa, làm sạch không khí, để cho người dân vào công viên được hít thở không khí trong lành.

Cụ thể, tôi xin đóng góp một vài ý kiến về hình thức và không gian tưởng niệm, với mong muốn công trình vừa mang tính biểu trưng sâu sắc, vừa tạo cảm giác nhẹ nhàng, gần gũi và lan tỏa tinh thần hồi sinh:

1. Vị trí trong công viên
Việc đặt đài tưởng niệm trong công viên – nơi người dân thường xuyên đến đi dạo, tập thể dục, hít thở không khí trong lành – là lựa chọn rất nhân văn. Không gian thiên nhiên giúp xoa dịu nỗi đau, tạo điều kiện để việc tưởng nhớ hòa vào đời sống thường ngày, như một lời nhắc nhẹ về ký ức khó quên nhưng cũng là biểu tượng của sự vượt qua.

2. Ý tưởng thiết kế
Công trình nên lấy hình ảnh “nước” làm chủ đạo – biểu tượng của sự sống, của sự thanh lọc và tái sinh, được bao quanh bởi hồ nước hình vuông màu đá xám hoặc đen.

Hệ thống vòi phun nước trắng vươn cao tượng trưng cho tinh thần kiên cường, ý chí vươn lên mạnh mẽ của Thành phố sau đại dịch.

Màu trắng của những cột nước cũng gợi hình ảnh áo blouse trắng của đội ngũ y bác sĩ – những “chiến sĩ tuyến đầu” thầm lặng mà cao quý.

Âm thanh của nước chảy nhẹ, trong trẻo sẽ mang lại cảm giác bình yên, giúp người đến viếng cảm nhận được sự an lành và hi vọng.

3. Không gian tưởng niệm

Có thể bố trí khu vực đặt hoa, thắp nến hoặc ghế ngồi yên tĩnh để người dân tưởng nhớ người thân đã mất.

Trên các bức tường đá hoặc mặt nền, khắc những dòng chữ tri ân ngắn gọn như “Xin tưởng nhớ những người đã ra đi – Và biết ơn những Y Bác sĩ, chiến sĩ tuyến đầu, đã cứu sống đồng bào mình”.

Cũng có thể bố trí một màn nước phun mảnh, tạo hiệu ứng phản chiếu ánh sáng ban đêm, để hình ảnh những cột nước lung linh tựa như linh hồn những người đã khuất, hòa vào sự sống mới của Thành phố.

4. Tổng thể cảm xúc
Công trình không nên quá nặng nề hay bi thương, mà hướng đến cảm giác nhẹ nhàng, trong sáng, đầy nhân ái – như cách mà người dân TPHCM luôn biết yêu thương, sẻ chia và cùng nhau đứng dậy sau mất mát.

Tôi tin rằng, một đài tưởng niệm bằng nước, ánh sáng và không gian xanh sẽ vừa là nơi để tưởng nhớ, vừa là biểu tượng của sự sống, niềm hi vọng và tinh thần vượt qua đại dịch của thành phố mang tên Bác. Tôi không phải là kiến trúc sư nên chỉ nêu ý tưởng để các chuyên gia nghiên cứu và đề xuất.

Lê Thị Thu Hương - Chủ tịch Hội tư vấn và Đại lý thuế TPHCM