Cần chính sách nhất quán cho giao thông xanh

TPHCM đang sử dụng một số xe buýt chạy bằng khí nén thiên nhiên CNG - Ảnh: Lê Quân

TPHCM có thể coi là địa phương đi tiên phong cả nước về giao thông xanh, bởi từ năm 2010 đã có xe buýt chạy bằng khí thiên nhiên (CNG) và gần đây có xe buýt điện, taxi điện, xe đạp công cộng. Những phương tiện sử dụng năng lượng thân thiện môi trường đang dần thay thế những chiếc xe buýt cũ kỹ, từ đó lan tỏa lối sống xanh. 

Theo các nghiên cứu, giao thông vận tải là tác nhân hàng đầu làm gia tăng ô nhiễm không khí ở các đô thị, góp 70% tổng lượng bụi và khí thải. Ở Việt Nam, lượng khí thải của ngành giao thông vận tải được dự báo có thể lên đến 90 triệu tấn khí carbon (CO2) vào năm 2030.

Chính vì thế, từ tháng 7/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg phê duyệt chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh của ngành giao thông vận tải, trong đó đặt mục tiêu đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ sử dụng điện, năng lượng xanh. 

Hiện nay, TPHCM đang có những điều kiện thuận lợi để phát triển phương tiện giao thông thân thiện môi trường. Đã có doanh nghiệp trong nước sản xuất được xe điện. Người dân ngày càng có ý thức về tác hại của ô nhiễm môi trường. TPHCM đã có bước khởi đầu trong việc điện hóa xe buýt và sắp đưa vào vận hành các tuyến metro, xe buýt nhanh (BRT).

Nhiều cá nhân cũng đã mua và dùng các loại xe điện. Hạ tầng cho xe điện cũng có chuyển biến tích cực với khoảng 400 trạm sạc và sẽ tăng lên 1.000 trạm sạc trong thời gian tới. Tuy vậy, số lượng trạm sạc này vẫn quá ít ỏi và chưa thể tạo sự thuận tiện cho người sử dụng so với xe xăng.

Singapore có diện tích chỉ tương đương huyện Cần Giờ (TPHCM) nhưng hiện có hơn 1.900 điểm sạc điện và đang phấn đấu tăng lên 60.000 điểm sạc điện vào năm 2030. Để thực hiện mục tiêu loại bỏ hoàn toàn xe sử dụng động cơ đốt trong vào năm 2040, quốc đảo này có chính sách rất rõ ràng về phát triển xe điện, thực hiện đồng bộ ở cả ba lĩnh vực gồm chính sách về thuế, phí; xác lập các tiêu chuẩn, quy định; triển khai hạ tầng sạc.

Do đó, TPHCM muốn bứt phá trong giao thông xanh thì không thể chỉ trông chờ vào một vài doanh nghiệp mà cần thực hiện tốt công cụ chính sách để thu hút doanh nghiệp tham gia sản xuất, vận hành xe điện, cũng như hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện.

Qua việc chuyển đổi xe buýt CNG - thế hệ xe buýt sạch đầu tiên của TPHCM - có thể thấy nhiều vấn đề cần suy nghĩ. Năm 2014, đáp lại lời kêu gọi chuyển đổi từ xe buýt chạy bằng dầu diesel sang xe chạy bằng CNG, nhiều xã viên xe buýt đã vay mượn tiền để đầu tư xe mới. Thế nhưng, giá xe buýt CNG cao gấp 1,5 lần xe buýt chạy dầu, việc vận hành nhiều bất tiện, chính sách trợ giá chưa sát thực tế đã khiến các xã viên than trời.

Trong khi đó, kế hoạch tăng tỉ lệ người đi xe công cộng, giảm tỉ lệ người đi xe cá nhân vẫn chưa có kết quả khả quan. Chính quyền TPHCM cũng chưa hoàn thành lời hứa xây dựng hơn 80ha bến bãi cho xe buýt theo quy hoạch, đồng thời sau bao nhiêu năm, toàn thành phố cũng chỉ có vỏn vẹn 4 trạm nạp khí CNG.

Tin vào lộ trình do Sở Giao thông Vận tải TPHCM đưa ra, doanh nghiệp đã nhập thêm nhiều xe buýt CNG nhưng đến nay, xe vẫn đang nằm kho do trạm nạp CNG chưa được mở rộng. Mới đây, sở lại đưa ra kế hoạch chuyển đổi xe CNG sang xe điện khiến những xã viên, doanh nghiệp trót đầu tư xe CNG như ngồi trên đống lửa.

Hạ tầng cứng lèo tèo, chính sách thiếu nhất quán không chỉ khiến một loại hình xe buýt xanh hoạt động chập chờn, thiếu hiệu quả mà còn làm nản lòng những nhà đầu tư. 

Đây nên là bài học kinh nghiệm cần được nhìn nhận và nghiêm túc chấn chỉnh trong lộ trình chuyển đổi phương tiện, phát triển giao thông xanh của TPHCM ở thời gian tới. Để phát triển giao thông xanh, cần những chính sách nhất quán, đi cùng hành động quyết liệt thay cho những lời “có cánh”. 

Phương Thanh