Bài 3: Thành “tỉ phú lúa” từ đất phèn

Sản xuất lớn để làm giàu

Cánh đồng lúa rộng 500ha của anh Nguyễn Thanh Tuấn - xã Kiên Bình, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang - chạy dài mút tầm mắt. Bình quân, mỗi năm anh sản xuất 2 vụ lúa hữu cơ, lúa sạch phục vụ xuất khẩu với doanh thu lên đến 29 tỉ đồng. Chỉ tay về con kênh thủy lợi thẳng tắp với đê bao rộng, anh Tuấn nói: “Ruộng trăm mẫu vậy chứ làm khỏe re hà. Vận hành bằng máy móc hết”.

Nhưng để có được thành quả như hôm nay, gia đình anh Tuấn đã trải qua mấy chục năm lao động vất vả để thích ứng với tình hình mới. Anh kể, khoảng năm 1999 cha anh đã tình nguyện nhận 700ha đất hoang hóa, nhiễm phèn ở vùng tứ giác Long Xuyên do Nhà nước giao khoán để cải tạo trồng tràm.

Anh Nguyễn Thanh Tuấn - xã Kiên Bình, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang - bên cánh đồng lúa 500ha của mình - ẢNH: CẨM HỒNG

Lợi nhuận từ cây tràm chẳng được bao nhiêu nên gia đình chuyển sang trồng mía. Trên đất nhiễm phèn, năng suất cây mía không cao, giá cả lại bấp bênh, nên năm 2005 gia đình anh Tuấn trả lại cho Nhà nước 200ha, 500ha còn lại anh quyết tâm chuyển sang trồng lúa.

Anh Tuấn thiết kế lại cánh đồng với hệ thống kênh thủy lợi để thoát phèn, dẫn nước vào ruộng, rồi học hỏi kinh nghiệm, kỹ thuật và quy trình canh tác... Kết quả ban đầu khá khả quan với 3-4 tấn lúa thu được cho mỗi ha và tăng dần lên 5 tấn/ha. Dù lợi nhuận không nhiều nhưng anh Tuấn không bỏ cuộc mà tiếp tục cải tạo đất, nghiên cứu cách làm mới, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào quá trình canh tác và chỉ sử dụng các giống lúa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu.

Cùng với đó, anh chủ động liên kết với các đại lý để mua vật tư số lượng lớn, giá rẻ, hợp tác với doanh nghiệp xuất khẩu gạo để tiêu thụ lúa. Lợi nhuận thu về hằng năm, anh đầu tư mua máy cày, máy cấy, máy gặt đập, máy bay không người lái… phục vụ sản xuất nhằm giảm chi phí, tăng hiệu quả. Có máy móc, anh nhận làm thêm các dịch vụ nông nghiệp phục vụ bà con ở các khâu cày xới, gieo sạ, tưới phân thuốc, gặt đập…

Cần cù, chịu khó, yêu cây lúa và quyết tâm chinh phục vùng đất phèn, anh Tuấn đã nâng dần năng suất lúa lên 7-8 tấn/ha, riêng vụ đông xuân đạt đến 9 tấn/ha và trở thành tỉ phú trên cánh đồng tứ giác Long Xuyên, tạo việc làm cho hàng trăm lao động.

Cũng vươn lên làm giàu từ sản xuất lớn cùng phương pháp canh tác hiện đại, ông Lê Thanh Long - xã Tân Lợi, thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang - cho hay, vào thập niên 1990-2000 ở vùng Bảy Núi đất đai còn hoang vu vì phèn mặn, mỗi công đất bán với giá chỉ vài phân vàng. Ông bàn với vợ mang tiền dành dụm được đi mua 7ha đất để trồng lúa. Nhưng do năng suất rất thấp nên không có lời.

Không nản chí, ông vừa tích cực cải tạo đất, vừa lặn lội các nơi học hỏi kinh nghiệm và kỹ thuật. Đến những năm 1997-1999, Nhà nước đầu tư đào các tuyến kênh T4, T5, T6 xuyên qua 2 tỉnh An Giang và Kiên Giang đưa nước ra ruộng đồng. Nhờ đó, năng suất lúa đã tăng lên sau mỗi mùa vụ. Tiền lời hằng năm từ trồng lúa, ông Long lại đầu tư mua thêm đất. Cho đến năm 2017 ông có tổng cộng 80ha đất lúa.

Khi đã có nhiều ruộng, ông Long nghĩ đến việc trang bị máy cày, máy gặt đập liên hợp, máy bay không người lái... để phục vụ quá trình canh tác nhằm giảm chi phí, tăng lợi nhuận. Việc đầu tư, bố trí thời vụ hợp lý, sản xuất đáp ứng theo nhu cầu thị trường đã giúp ông Long thu về mỗi năm 8-9 tỉ đồng và khẳng định việc trồng lúa có thể làm giàu nếu biết ứng dụng và chịu đầu tư áp dụng phương pháp mới.

Liên kết để tăng lợi nhuận

Với 5.000 xã viên, hơn 72.000ha đất lúa trải dài qua các tỉnh Bạc Liêu, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang và Sóc Trăng. Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Vĩnh Cường (xã Vĩnh Mỹ B, huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu) được xem là HTX có nhiều ruộng nhất tại đồng bằng sông Cửu Long.

Hiện nay, HTX đang liên kết với 3 tập đoàn và 11 công ty để tiêu thụ lúa gạo cho xã viên; xây dựng xong mã vùng trồng lúa đạt tiêu chuẩn xuất khẩu sang châu Âu với 800ha; hoàn thiện mã vùng trồng truy xuất nguồn gốc hơn 7.000ha; mỗi năm tiêu thụ 350.000-500.000 tấn lúa cho bà con với giá cao hơn bên ngoài nhằm cung ứng gạo sạch để xuất khẩu sang 34 quốc gia trên thế giới…

Ông Trịnh Văn Cường - Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Vĩnh Cường - cho hay, thời gian qua nhiều thành viên phải làm việc cật lực và không ngừng đổi mới, thích ứng để có kết quả hôm nay. Ông kể, những năm 2015-2016, nhận thấy, nếu cứ trồng lúa manh mún, ai nấy “tự bơi”, từ hạt giống đến phân thuốc, vật tư đầu vào… đều dựa vào các đại lý kinh doanh, họ bán gì mua nấy thì khó phân biệt được giá cao thấp, chất lượng; đến khi thu hoạch cũng bán lúa thông qua “cò” mà không làm chủ được sản phẩm của mình, đôi khi còn bị thương lái ép giá, thì sẽ không có lãi.

Thế là ông cùng với 30 hộ khác đã thành lập HTX để tăng quy mô sản xuất, tiết kiệm chi phí đầu tư và liên kết tìm đầu ra cho hạt lúa. Khi HTX ra đời, việc đầu tiên là bàn cách giảm chi phí đầu vào, tối đa lợi nhuận đầu ra. Lợi ích trước mắt là: nếu như trước đây, nông dân phải mua lúa giống với giá 15.000-17.000 đồng/kg thì nay được HTX cung ứng với giá 10.000 đồng/kg, cam kết chất lượng và cuối vụ mới thu tiền.

HTX cũng cung ứng vật tư, phân thuốc, các dịch vụ xới đất, bơm tát, thu hoạch… cho xã viên với giá thấp hơn và làm đồng loạt để tiện việc quản lý. Chỉ sau 1 vụ làm ăn hiệu quả, từ vài chục xã viên ban đầu số lượng đã tăng lên hơn 450. Những năm tiếp theo số xã viên đã tăng lên cả ngàn.

Chủ trương của HTX là phát triển vùng nguyên liệu, kéo nông dân từ sản xuất manh mún vào liên kết và bao tiêu sản phẩm cho bà con. Đầu tiên là thay đổi hình thức canh tác từ nhỏ sang quy mô lớn; kế đến là chuyển đổi lao động tay chân sang lao động máy móc hiện đại cho tất cả các khâu. HTX đảm nhận tất cả công đoạn, bà con chỉ chờ đến ngày thu hoạch ra ruộng “đếm tiền”.

Các xã viên Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Vĩnh Cường (xã Vĩnh Mỹ B, huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu) khá lên nhờ hợp tác sản xuất lớn - ẢNH: PHÚ HỮU

Ông Trần Văn Mười - xã Mong Thọ A, huyện Châu Thành, tỉnh Kiên Giang - cho biết: “Gia đình canh tác 5ha ruộng, trước kia, mỗi khi xuống giống phải thuê cả chục người, làm suốt tuần không xong. Từ khi liên kết với HTX Dịch vụ nông nghiệp Vĩnh Cường, mọi thứ làm bằng máy móc, nên gieo sạ chỉ 1 ngày là hoàn tất. Trong quá trình cây lúa phát triển HTX cử kỹ sư theo dõi, hỗ trợ xã viên phòng trị sâu bệnh. Thu hoạch bằng máy chỉ 1 ngày và giao lúa tại ruộng… Rất khỏe”.

Nếu như trước đây nông dân chỉ lãi 10-20 triệu đồng/ha/vụ, thì giờ đây, nhờ liên kết, lợi nhuận lên đến 40-50 triệu đồng/ha/vụ. Theo ông Trịnh Văn Cường, nhờ quy mô sản xuất lớn với hàng chục ngàn ha lúa và hàng ngàn xã viên mà HTX có lợi thế trong việc đề nghị các doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào với giá ưu đãi nhất; rồi doanh nghiệp xuất khẩu cũng mong muốn hợp tác với HTX để có được nguồn lúa nguyên liệu lớn, ổn định nhằm dễ dàng cho xuất khẩu.

Đây là cách liên kết mà tất cả đều có lợi và phù hợp với chủ trương phát triển cây lúa bền vững của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Nhưng để làm được như vậy thì HTX phải có năng lực, có uy tín, thương hiệu. Theo ông Trịnh Văn Cường, cần xây dựng được bộ máy HTX là những người tâm huyết, hết lòng với cây lúa và nông dân.

Huỳnh Trọng - Phú Hữu

Kỳ tới: Sống vui, sống khỏe bên đồng lúa xanh