Từ việc bắt cóc online, báo động kỹ năng sống của một bộ phận giới trẻ

Khi người trẻ tự nhốt mình trong 'bẫy ảo'

Thời gian gần đây cả nước liên tục diễn ra các vụ bắt cóc online với nạn nhân đa phần từ khoảng 18 đến 22 tuổi. Có lúc chỉ trong một ngày công an đã giải cứu đến 2 nạn nhân bị bắt cóc online. Chiêu trò không mới. Vẫn là mạo danh công an, gửi giấy triệu tập giả, yêu cầu giữ bí mật, đe dọa nếu tiết lộ cho bất kì ai sẽ bị xử lý hình sự... Sau đó, chúng yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân, số điện thoại người thân, rồi dựng lên một kịch bản bắt cóc tinh vi để ép nạn nhân chuyển tiền, hoặc gây áp lực cho gia đình.

Nam sinh bị bắt cóc online vừa được giải cứu ngày 5/8

Điều mới nhất trong chiêu thức lừa gạt lần này là bọn tội phạm không cần tiếp cận nạn nhân. Mọi thứ diễn ra qua điện thoại, tin nhắn, Zalo. Nhưng chỉ bằng lời nói, chúng khiến người trẻ tự di chuyển, tự nhốt mình và cắt đứt liên lạc với người thân, răm rắp tuân theo mợi sự điều khiển từ xa của kẻ lạ mặt.

Nghe thì phi lý, nhưng những trường hợp bị lừa đều là học sinh, sinh viên. Những người đang sống trong thời đại kỹ thuật số, lớn lên cùng smartphone, TikTok, Google… nhưng lại dễ hoảng loạn, thiếu phản xạ bảo vệ bản thân, thiếu kỹ năng phân biệt giả - thật và không đủ niềm tin để chia sẻ với người thân khi gặp tình huống bất thường.

Tôi từng hỏi một học sinh đang học lớp Mười hai ở cùng khu phố rằng em có biết phải làm gì bị dọa dính líu vào đường dây buôn bán ma túy, rửa tiền không, em bối rối: “Em cũng... chưa biết”. Câu trả lời đó phần nào giải thích nguyên nhân nhiều sinh viên bị ép tự trói tay, tự đánh đập... để kẻ xấu quay hình, gửi video tống tiền gia đình. Câu trả lời đó cũng phản ánh một thực tế đã từng được báo động từ cách đây khá lâu: giới trẻ Việt Nam đang rất thiếu kỹ năng sống, những kỹ năng vốn chưa được dạy bài bản ở trường, lại càng ít được thực hành trong gia đình, nên không biết cách bảo vệ mình khi rơi vào tình huống trong thực tế.

Kỹ năng sống - nền tảng không thể thiếu trong kỷ nguyên số

Rất nhiều lần các chuyên gia xã hội học, tâm lý học đã khẳng định: dạy học sinh học giỏi chưa đủ, cần dạy các em những kỹ năng sống để các em biết cách xử lý, giải quyết tình huống khi đối mặt với những mối nguy hiểm, biết phân biệt thật giả, biết lên tiếng nhờ giúp đỡ khi cần.

Một trong 2 nam sinh bị bắt cóc online được giải cứu ngày 3/8

Những chiêu thức giả mạo công an, viện kiểm sát, gửi “lệnh triệu tập” hay đe dọa bắt giam không có gì mới, trước đây hay nhắm vào người lớn tuổi, bà nội trợ, người ở nông thôn… giờ đây đang quay sang tấn công người trẻ. Câu chuyện tưởng muôn năm cũ đã lặp lại, các em đang thiếu nền tảng để xử lý khủng hoảng, thiếu sự hướng dẫn khi đối diện khủng hoảng tâm lý và thiếu thói quen tâm sự với người thân khi gặp sự cố. Đáng tiếc hơn, sự vụ liên tục xảy ra, liên tục được cảnh báo trên các phương tiện truyền thông... Nhưng vẫn có học sinh, sinh viên mắc bẫy kẻ gian!

Thay vì đổ lỗi cho nhà trường, gia đình hay xã hội chưa có sự giáo dục đầy đủ cho học sinh về kỹ năng sống, đã đến lúc cần có sự chung tay giữa gia đình, nhà trường và các ban ngành liên quan. Cần giúp các em nhận thức rõ ràng rằng, trong nhiều tình huống, sự im lặng sẽ là điều nguy hiểm nhất. Bên cạnh đó cũng cần cho các em niềm tin người lớn luôn luôn ở bên cạnh và sẵn sàng lắng nghe, sẵn sàng giúp đỡ… Chỉ khi đó những kẻ bắt cóc online mới không còn cơ hội dễ dàng tiếp cận sâu hơn để thao túng tâm lý các em.

Trong thời đại bùng nổ công nghệ số, sự gia tăng của việc lạm dụng trí tuệ nhân tạo vào những mục đích xấu, việc trang bị kiến thức, kỹ năng sống cho trẻ càng quan trọng và cấp bách hơn lúc nào hết. Không thể chần chờ lâu hơn, đừng để “mất trâu mới lo làm chuồng”.

Phước Dũng