Trả lại không gian cho nước

Địa hình khu Thủ Đức vốn thấp trũng, hứng chịu dòng chảy từ nhiều hướng. Khi mưa lớn kết hợp triều cường, hệ thống cống vốn đã xuống cấp gần như tê liệt, biến đường phố thành những con suối chảy xiết. Trong trận mưa ngày 5/8 vừa qua, nước chảy ào ạt trên đường Linh Đông đã cuốn trôi nhiều xe máy.

Hệ thống cống thoát nước khu vực này đa phần đã xuống cấp, nhỏ hẹp, chưa đồng bộ, chủ yếu thoát chung cả nước mưa lẫn nước thải sinh hoạt. Nhiều khu vực chưa có cống hoặc cống không kết nối vào mạng lưới chung. Rác thải ùn ứ, kênh rạch bị lấn chiếm càng khiến dòng chảy bị bít nghẽn, tình trạng bê tông hóa làm giảm khả năng thấm nước tự nhiên.

Trước thực trạng đó, các cơ quan chức năng đã đưa ra nhiều giải pháp từ ngắn hạn đến dài hạn, như nạo vét kênh rạch, duy tu hệ thống cống, bổ sung miệng thu nước, bố trí trạm bơm di động, cải tạo rạch Cầu Ngang và hệ thống thoát nước khu Thảo Điền. Thế nhưng, các giải pháp trên vẫn chưa giúp giảm ngập khu vực chợ Thủ Đức.

Xây hồ điều tiết nước dưới sân bóng đá Linh Tây là phương án đáng để cân nhắc. Phương án này gợi lên ý tưởng tận dụng quỹ đất công cộng như sân bóng, công viên, vỉa hè để tạo nên những bể chứa nước khổng lồ dưới các công trình công cộng hiện hữu để âm thầm điều hòa dòng chảy. Khi mưa lớn, thay vì dồn nước về hạ lưu gây quá tải cho hệ thống cống, nước sẽ được dẫn vào hồ ngầm, lưu trữ tạm thời rồi xả dần ra ngoài.

Hồ điều tiết ngầm không chiếm dụng thêm đất trên mặt, không ảnh hưởng đến cảnh quan, thậm chí còn kết hợp với không gian thể thao, cây xanh. Đó như lớp đệm thầm lặng dưới lòng đô thị, gánh bớt những cơn cuồng nộ của thiên nhiên.

Nếu phương án hồ ngầm Linh Tây phát huy được hiệu quả, mô hình này có thể nhân rộng ra nhiều khu vực khác, từng bước tạo nên mạng lưới hồ điều tiết phân tán, bổ khuyết cho sự thiếu hụt các hồ tự nhiên trong đô thị. Đây là cách trả lại cho nước những khoảng không gian cần thiết để lưu thông.

Trên thế giới, nhiều đô thị lớn đã dùng hồ điều tiết ngầm để chống ngập hiệu quả, như Tokyo của Nhật Bản, Seoul của Hàn Quốc. Họ tận dụng các công viên và bãi xe để xây dựng hồ chứa ngầm. Singapore cũng phát triển nhiều hồ điều tiết phân tán kết hợp với công viên đô thị. TPHCM có thể xây thí điểm một số hồ điều tiết ngầm để đánh giá hiệu quả chống ngập, tác động tới môi trường.

Hồ ngầm cần có sự song hành của các trạm bơm công suất lớn ở những điểm nóng như chợ Thủ Đức, khu Thảo Điền, có hệ thống dự báo mưa ngập theo thời gian thực, ứng dụng GIS, cảm biến, camera để cảnh báo và điều phối vận hành. Ngoài ra, công tác nạo vét, khơi thông dòng chảy, gìn giữ kênh rạch cần được coi như nhịp điệu thường trực trong quản lý đô thị.

Giảm ngập là nhiệm vụ cấp bách nhưng không thể nóng vội, manh mún. Đó là chặng đường dài cần sự phối hợp đồng bộ của nhiều ngành, nhiều cấp và sự đồng thuận của người dân. Nếu thành công, hồ điều tiết ngầm Linh Tây sẽ không chỉ giải cứu một khu chợ, một con đường mà còn mở ra hy vọng mới: người đô thị có thể chung sống hài hòa với nước, biến thách thức thành cơ hội để phát triển bền vững hơn.

Phạm Cường