Ngưỡng doanh thu chịu thuế 500 triệu đồng là chưa hợp lý

Chính sách thiếu nhất quán

Nghiên cứu đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán” của Bộ Tài chính, chị N. - tiểu thương chợ An Đông, TPHCM - cho rằng, có những điểm chồng chéo và chưa rõ ràng.

Cụ thể, theo đề án trên, từ ngày 1/1/2026, hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đến 3 tỉ đồng/năm phải kê khai thuế dựa trên doanh thu. Theo Nghị định 70/2025 của Chính phủ về chính sách hóa đơn điện tử, nhóm 2 chỉ cần dùng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền, còn nhóm 3 (doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm) phải có hóa đơn thuế giá trị gia tăng (VAT) đầu vào mới được khấu trừ thuế. Điều này khiến các hộ nhóm 3 như chị sẽ không có hóa đơn hợp lệ để khấu trừ khi mua hàng từ nhóm 2 (không xuất VAT), dẫn đến lợi nhuận tính thuế bị đẩy lên cao một cách không công bằng. “Chính sách cần được làm rõ và nhất quán để mọi người dễ thực hiện” - chị N. nói.

Bên cạnh đó, theo chị, việc yêu cầu nhập toàn bộ dữ liệu hàng hóa lên phần mềm đòi hỏi hộ kinh doanh phải sắm máy vi tính, máy in hóa đơn và giỏi tin học. Các hộ phải thuê kế toán và lập sổ sách chi tiết, làm tăng gánh nặng tài chính. Việc xuất hóa đơn phải thực hiện trong ngày, nhưng việc bán sỉ trên thực tế thường là gối đầu, linh hoạt đổi trả hàng theo nhu cầu vùng miền. Trong khi đó, thủ tục điều chỉnh hóa đơn khi khách trả hàng rất phức tạp.

Đến nay, nhiều tiểu thương chợ Nguyễn Tri Phương, TPHCM vẫn lúng túng với cách kê khai thuế mới

Về ngưỡng doanh thu chịu thuế 500 triệu đồng/năm, chị N. nhận xét, ngưỡng này vẫn còn quá thấp, chỉ tương đương mức doanh thu khoảng 1,38 triệu đồng/ngày. Đây là mức không phù hợp với thực tế kinh doanh và đời sống của hộ kinh doanh bởi doanh thu cao không đồng nghĩa với thu nhập (tức lợi nhuận) cao. Hộ kinh doanh còn phải chịu rủi ro tồn hàng, hàng lỗi, phải chịu chi phí bán hàng, mặt bằng, nhân công. Chị cho hay: “Nhiều tiểu thương nói, thà Nhà nước tăng thuế khoán lên gấp 2-3 lần còn hơn bắt họ thuê kế toán, mua phần mềm, làm các thủ tục phức tạp. Bởi vì họ muốn nhẹ đầu để tập trung kinh doanh”.

Không chỉ tiểu thương trong chợ, nhiều hộ kinh doanh tại gia cũng đang tính đến phương án ngừng hoạt động. Anh Trần Văn Cường - chủ tiệm tạp hóa sỉ trên đường Vườn Chuối, TPHCM - cho biết, sẽ ngừng kinh doanh từ năm 2026 do lợi nhuận thực tế chỉ đạt khoảng 5% trên doanh thu, dù mặt bằng là nhà riêng (không phải thuê). “Nếu tính thêm chi phí mặt bằng khoảng 30 triệu đồng/tháng thì coi như lỗ. Vợ chồng bán cả ngày lẫn đêm mà không có lời, ngừng kinh doanh để cho thuê mặt bằng còn có lợi hơn” - anh phân tích.

Cần tiếp tục nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế

Luật sư Trần Xoa - Giám đốc Công ty Luật Minh Đăng Quang - cho biết, trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân, có 2 thay đổi đáng chú ý trong cách tính thuế mới cho hộ, cá nhân kinh doanh. Đó là chỉ tính thuế trên phần doanh thu vượt ngưỡng và linh hoạt phương án nộp thuế cho hộ doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm.

Ông phân tích, trước đây, nếu doanh thu vượt ngưỡng thì số thuế sẽ được tính trên toàn bộ doanh thu, còn theo cách tính mới, thuế chỉ áp dụng đối với phần doanh thu vượt quá ngưỡng quy định, giúp giảm đáng kể số thuế phải nộp, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các hộ kinh doanh nhỏ. Hộ có doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm được quyền lựa chọn 1 trong 2 phương án tính thuế: tính theo tỉ lệ phần trăm doanh thu hoặc tính theo lợi nhuận thực tế (bằng doanh thu trừ đi các chi phí hợp lý có hóa đơn, chứng từ). Phương án 2 công bằng hơn, đặc biệt là với những hộ có nhiều chi phí được chứng minh rõ ràng. Hộ có doanh thu từ 3 tỉ đồng/năm trở lên bắt buộc phải tính thuế theo lợi nhuận thực tế để đảm bảo tính minh bạch và chính xác.

Theo luật sư Trần Xoa, Bộ Tài chính đề xuất nâng ngưỡng chịu thuế từ 200 triệu lên 500 triệu đồng/năm nhưng mức này vẫn chưa thực sự hợp lý khi so sánh với chính sách dành cho người lao động hưởng lương. Theo đó, 1 người làm công ăn lương được giảm trừ gia cảnh 186 triệu đồng/năm cho bản thân và 74 triệu đồng/năm cho 1 người phụ thuộc (tương đương 260 triệu đồng thu nhập không chịu thuế nếu 1 người phụ thuộc). Để công bằng, 1 hộ kinh doanh nhỏ (thường do 1-2 người vận hành) cũng cần có “khoản không chịu thuế” tương đương để trang trải cuộc sống.

Ông lấy ví dụ, hộ kinh doanh cần có thu nhập (lợi nhuận) sau thuế tối thiểu 20 triệu đồng/tháng (tương đương 240 triệu/năm) để sinh sống. Với tỉ suất lợi nhuận trung bình trên doanh thu của nhiều ngành nghề là khoảng 10% thì để có 20 triệu đồng lãi mỗi tháng, họ cần có doanh thu 200 triệu đồng/tháng, tức 2,4 tỉ đồng/năm. Do vậy, nếu lấy 1/2 mức 2,4 tỉ đồng để đặt ngưỡng, ta có con số 1 tỉ đồng/năm. Như vậy, chỉ khi doanh thu vượt quá 1 tỉ đồng/năm, phần vượt ngưỡng đó mới phải chịu thuế. Ngưỡng này có cơ sở thực tiễn và thuyết phục hơn so với ngưỡng 200, 500 triệu đồng được đưa ra một cách cảm tính.

Mặc dù có phương án tính thuế theo lợi nhuận nhưng luật sư Trần Xoa cho rằng, việc này khó khả thi với đa số hộ kinh doanh nhỏ như bán quán ăn, bán rau quả bởi họ thường mua nguyên liệu từ chợ, không có hóa đơn hợp lệ để chứng minh chi phí, dẫn đến khó khăn khi tính lợi nhuận thực. Do đó, nhiều hộ sẽ vẫn phải chọn phương án nộp thuế theo doanh thu cho đơn giản. “Điều này càng cho thấy, việc đặt một ngưỡng doanh thu hợp lý (như đề xuất 1 tỉ đồng/năm) là cực kỳ quan trọng, để đảm bảo họ chỉ nộp thuế khi thực sự có thu nhập vượt mức sống cơ bản” - luật sư Trần Xoa nói.

Thanh Hoa