Mai mùa cũ

1. Hồi còn đi làm, do tính chất công việc, tôi thường có những chuyến công tác từ Nha Trang vào TPHCM, thời gian khoảng giữa tháng Chạp. Ấn tượng nhất trên đường về, đoạn Phan Rang đến Cam Ranh thấy nhiều người chạy xe máy chở những cây mai rừng thật lớn, đoán họ chặt trên núi mang về bán hay chơi tết. Cuối năm, trời không nắng, lòng thoáng chút bâng khuâng, nao nao, chộn rộn.

Mai rừng hay còn gọi là mai núi là cây lâu năm, có cây sống đến trăm năm, thời xa xưa người ta coi như loài cây dại hoang dã mọc trong rừng. Trong quá trình mở đất phương Nam, người xưa nghiệm ra cây cho hoa đẹp vào dịp tết nên đưa về chưng, lưu truyền hậu thế.

Năm 1974, lần đầu tiên tôi được đi chơi làng Thủy Triều (Cam Ranh, Khánh Hòa) vào dịp tết. Tuổi mười lăm đã biết cảm nhận vẻ đẹp của đầm Thủy Triều khi quanh quẩn chờ đò sang làng. Hàng dừa xanh, cát trắng, mặt nước đầm trong xanh và bình yên. Đẹp như tranh vẽ.

Tuyệt vời nhất là động cát phía sau nhà người bà con. Cả một rừng mai vàng mọc như cây dại phủ trên cát trắng hoang vu, đẹp rực rỡ, sang trọng, thánh thiện.

Sau này đi làm, khoảng cuối thập niên 90, tôi thường xuyên đi công tác ở Thủy Triều. Có 2 cách sang bên kia đầm, nếu không chờ đò thì lội bộ qua cầu gỗ. Cảnh vẫn đẹp, nên thơ nhưng rừng mai tuổi mười lăm của tôi không còn nữa. Cát trắng (Cam Ranh) được khai thác xuất khẩu.

Thời gian dần trôi, có con đường mới qua đèo Cù Hin, chạy một mạch từ Nha Trang rồi rẽ xuống Thủy Triều. Động cát ngày xưa với rừng mai rực rỡ chi chít hoa vàng là câu chuyện thời quá khứ, kể lại nghe như chuyện hoang đường.

Ký ức tấp nập trở về khi một lần tôi nói chuyện mai mùa cũ với bạn, vốn là thủy thủ có gần 20 năm ra vào Cam Ranh. Có năm tàu neo đậu ở đây hàng tháng trời nên vùng biển Cam Ranh nên bạn thuộc lòng.

Theo ý bạn tôi, Cam Ranh rất đẹp, hội tụ thiên thời địa lợi mà những nơi khác thèm muốn bởi là vùng đất có núi, biển, lại có địa hình bằng phẳng. Núi và biển kết hợp tạo thành bức tranh thiên nhiên tuyệt tác.

Có lần tàu của bạn vào cảng Ba Ngòi qua Cửa Bé (Nha Trang). Thuyền cá qua đây ra biển tốt, nhưng tàu càng to ra vào càng khó khăn. Chờ thủy triều lên, tàu qua được Cửa Bé vô vịnh Cam Ranh. Tàu đi ngoài biển sóng gió chao đảo, vất vả. Qua cửa, vào vịnh neo là êm ả, ít còn sóng to gió lớn nữa. Thương nhất những con chó. Khi tàu thả neo chúng ngồi trên tàu ngóng vào đất liền, như thèm được phi lên mặt đất, chạy tung tăng cho thỏa thích. Cánh thủy thủ rất thích được lên bờ, ngắm nhìn, thư giãn cùng ly cà phê, mua sắm thực phẩm…

Đầm Thủy Triều trong vịnh Cam Ranh rộng, nước xanh biếc. Từ cổng căn cứ Cam Ranh qua cầu Long Hồ đến Mỹ Ca. Thị trấn Mỹ Ca xưa nay vẫn là địa điểm mà những người lính trong căn cứ hòa nhập xã hội bên ngoài. Họ ra đây mua sắm vật dụng, thức ăn, ngồi cà phê, nhà hàng, nhìn người dân và cuộc sống đất liền. Rồi bạn ngâm nga:

“Sao anh không về thăm lại Cam Ranh/Thăm cảng tàu xưa, những chuyến hải hành”…

Thời bạn đóng quân ở Cam Ranh chỉ thấy có 2 màu tương phản: màu trắng của cát và màu xanh của biển trời, núi non cây cỏ. Bán đảo Cam Ranh mênh mông cát trắng, nhưng trong lòng cát chứa đầy nước ngọt nên cây cối xanh tốt.

Dải đất đầy nắng và gió này có loài cây quý là cây mai vàng. Khắp trên động cát, quanh bãi gò, trong bờ bụi, chỗ nào cũng có màu vàng của mai mỗi khi xuân về tết đến. Cả rừng mai đua nhau phô sắc, khoe hương làm tươi đẹp một vùng.

Mai bán đảo Cam Ranh đã nhiều lại đẹp, không chỉ 5, 6 cánh mà đến 10, 12 cánh, hoa nở lâu tàn, thơm dịu.

Nhớ về mai mùa cũ, bạn nói: “Mỗi lần tết, anh em trên tàu lại đi kiếm mai về trang trí. Từ tàu đi bộ khoảng 1km vào đến rừng mai. Mai rừng to, cây cao vài mét, đẹp tự nhiên trong sáng, hoa lâu tàn, rất thích!”.

Bạn rời quân ngũ về lại miền Bắc, mai mùa cũ chỉ còn trong ký ức, trong những tấm hình xưa. Mỗi lần tết đến bạn lại nhớ biển, nhớ rừng, nhớ trời Cam Ranh nắng chang chang và nhớ hoa mai hơn cả nhớ người yêu.

"Chiều chiều lại nhớ chiều/Nhớ đầm Thủy Triều, nhớ dốc Bông Mai/Dốc Bông Mai xuân về hoa nở/Người nhớ người biết thuở nào phai”.

Đời thủy thủ khiến bạn tôi lãng mạn như vậy đó!

2. Cũng hồi còn đi làm, cơ quan tôi vốn là một villa xưa, người chủ trồng 2 cây mai tứ quý ở 2 bên lối vào nhà. Cây mai cao to, phủ một phần mái ngói.

Giữa tháng Chạp, mọi người tranh thủ lúc giải lao, đứng lên lặt lá mai, rôm rả. Sau này cơ quan xây mới, 2 cây mai chỉ còn trong ký ức và trong những tấm hình cũ. 

Bạn tôi quê Diên An (Diên Khánh, Khánh Hòa) kể chuyện, ngày xưa ba bạn chuyên trồng mai bán tết. Cả một vườn mai vàng rộng ngút mắt. Sau ngày 23 tháng Mười (âm lịch), chỗ ngồi của ba bạn là ở ngoài vườn, chăm bón, lặt tỉa mai, chờ khách và chờ tết. Bạn tiếc: “Hồi đó còn nhỏ, lo học, không quan tâm việc của ba. Giờ già rồi, ba và vườn mai đều thành cát bụi. Tháng Chạp, nhìn ra vườn, nhớ ba, nhớ tết xưa, nhớ mai mùa cũ quá chừng!”.

Ngày xưa ba tôi rất thích chơi mai. Ông mua một cái ché cắm mai thật lớn, hoa văn rất đẹp, tết nào nhà tôi cũng có một cây mai cao, to đùng. Cảm xúc khó quên là sáng ra nhìn mai rụng vàng xuống nền nhà, anh em chúng tôi đếm ngày qua và… tiếc tết hết mau.

Có một năm, chồng tôi mang về nhà cành bạch mai thật to. Tôi qua nhà má mượn cái ché xưa. Tết năm đó nhà tôi hoa mai vàng, mai trắng nở bung rất đẹp. Lại thêm nỗi nhớ về những ngôi nhà mình đã từng sống, làm việc; nhớ mai mùa cũ một thời thật khó quên!

3. Trong làng tôi có một nhà vườn chuyên trồng mai bán tết. Vườn rộng lắm, chỉ toàn mai. Năm nào cũng vậy, bắt đầu từ rằm tháng Chạp xe lớn, xe nhỏ ra vô chở mai về phố. Tôi thường ghé đến đây chụp hình vào dịp cuối năm, nói chuyện với chủ nhà, nghe lũ ong lượn lờ rì rì trên những cành mai. Hoa mai vàng ngút mắt, sáng lên trong nắng. Ngắm hoa thấy đời nhẹ tênh.

Năm ngoái tôi không ăn tết ở nhà nên không ghé thăm vườn mai.

Năm nay, như thường lệ, sáng hôm qua, tôi xách máy hình, mục tiêu chính là vườn mai và hy vọng sẽ có được những bức ảnh mai vàng rỡ tươi trong nắng. Tâm trạng hân hoan và nhẹ bẫng của tôi bị hụt hẫng khi đứng trước cổng vườn im ắng quá. Bên trong hàng rào um tùm không ai xén tỉa là vườn mai nhưng cây lá xanh um, cho thấy không ai lặt lá mai, không chăm sóc, không có dấu hiệu nào của mai vàng mùa xuân. Tôi tần ngần đứng trước cổng hồi lâu và hỏi thăm một người qua đường, mới biết chủ nhân vườn mai đã đi xa từ mùa hè năm ngoái, con cái làm ăn xa không về chăm vườn kịp tết.

Tôi đạp xe đi, lòng thoáng chút buồn. Có lẽ lũ mai trong vườn còn buồn hơn tôi. Tôi hy vọng con cái nhà ấy sẽ có người trở về, tiếp tục nghề của cha, làm mới lại vườn mai mùa cũ.

Đào Thị Thanh Tuyền