Khi quản trị "thông minh"... rớt mạng!

Ngày 17/5, theo chân đoàn kiểm tra của Thành ủy TPHCM do Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân dẫn đầu thị sát tình trạng xây dựng nhà trái phép tại xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh, đứng giữa những căn nhà vây tôn xây lụi trên đất nông nghiệp, đọc những bảng quảng cáo, môi giới công khai mua bán nhà xây trên đất trái phép và tận mắt thấy dãy nhà tôn mọc “hiên ngang” giữa cánh đồng, từ đường liên ấp rẽ xuống, tôi lơ ngơ tự hỏi: vậy ở đâu cái phần mềm tiện ích chạy trên thiết bị thông minh (app) đã và đang được ứng dụng rộng rãi trong hầu hết dịch vụ công “thông minh” của 24 quận huyện trên địa bàn thành phố?

Lãnh đạo huyện Bình Chánh sao không ứng dụng ảnh viễn thám trong quản lý đô thị, tài nguyên môi trường để có thể giám sát mọi biến động sử dụng đất, phát hiện các công trình xây dựng không phép, như quận 12 đã làm? 

Đó là xét ở cấp độ điều kiện dịch vụ căn bản và tiện ích dễ thấy nhất trong quy chuẩn của một đô thị thông minh, hoặc đang tịnh tiến đến mô hình hóa đô thị thông minh mà TPHCM đã và đang thí điểm, mở rộng dần thí điểm.

Và dù ở cấp độ nào thì “xây dựng đô thị thông minh phải được hiểu đầy đủ, chính xác là bám sát mục tiêu hướng đến phục vụ người dân, mở rộng tính tương tác giữa người dân và chính quyền” - phát biểu của Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong, ngày 14/2, tại hội nghị triển khai Đề án xây dựng TPHCM trở thành đô thị thông minh tại 24 quận huyện.

Trong trường hợp của huyện Bình Chánh, sự kết nối - tính tương tác giữa người dân và chính quyền tại Vĩnh Lộc A đã bị... rớt mạng! Người dân đã nhiều lần phản ánh lên chính quyền xã, huyện nhưng không được giải quyết triệt để, như kết luận của Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân: “Huyện ủy, UBND huyện, Đảng ủy, UBND xã Vĩnh Lộc A tuy có quan tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành xử lý vi phạm nhưng công tác phối hợp chưa đồng bộ, không thể hiện tinh thần, ý chí xử lý sai phạm quyết liệt đến cùng”. 

Nên nhớ, trong chuỗi vận hành tương tác ấy, sự hợp tác - thông minh của chủ thể công dân là một chiều; trách nhiệm điều hành và quản trị - thông minh của những vị công bộc là chiều còn lại. 

Trong công trình "Thành phố thông minh và mối quan hệ cộng sinh giữa quản trị thông minh và sự tham gia của công dân", đồng tác giả Tori Okner và Russell Preston đưa ra nhận định: quản trị thông minh đảm bảo rằng việc quản lý dựa vào dữ liệu không dựa trên sự chắc chắn sai của các phân tích mà được thông báo bởi sự tham gia của công dân. Sự tham gia này đảm bảo rằng “những hiểu biết sâu sắc về địa phương có thể được tận dụng để thông báo cho hệ thống và xác định các điểm đòn bẩy để cải thiện và phát triển cộng đồng". 

Rõ ràng, hiểu biết, nắm bắt, dự báo từ con người bản địa, nhu cầu sống, sinh hoạt, lao động của họ là chỉ số “thông minh” để vận hành mạng lưới quản trị, dịch vụ đô thị, cận đô thị chứ không phải bất cứ phần mềm tiện ích nào khác. Do đó, một khi buông lỏng trách nhiệm quản lý địa bàn, thả lỏng vai trò kiểm tra, giám sát các cấp trên nền tảng thiếu quy hoạch tổng thể cho đến quy hoạch từng phần... thì mối quan hệ cộng sinh giữa người dân và chính quyền đã hầu như bị tê liệt. 

Nhìn lại quy trình và thực tiễn phòng chống dịch COVID-19 tại TPHCM vừa qua, một đúc kết - vốn kinh qua thực tiễn - đã được lãnh đạo thành phố đưa ra khá sớm và chính xác: quan điểm (và năng lực) của lãnh đạo, điều kiện, năng lực ngành y tế và thái độ hợp tác của người dân. Đấy là một quy trình điều hành - xử lý “thông minh”, nhất là trong những tình huống, sự kiện có chứa đựng yếu tố biến động, khủng hoảng. 

Khi cậy được sức dân, nhận sự hợp tác của người dân, tạo nên trường tương tác với dân thì đó không chỉ là hiệu ứng tích cực từ mô hình đô thị thông minh mà nó chính là hiệu quả của  một chính quyền thông minh có được, đạt được. 

Ái Mỹ