Hơn 40% hộ nông thôn chưa được sử dụng nước đạt quy chuẩn quốc gia

Đây là nội dung được chia sẻ tại Diễn đàn “Vai trò của nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn trong phát triển nông nghiệp bền vững, xây dựng nông thôn văn minh”, do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi tổ chức ngày 16/10.

Các đại biểu dự Diễn đàn “Vai trò của nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn trong phát triển nông nghiệp bền vững, xây dựng nông thôn văn minh”

Theo ông Lương Văn Anh - Phó cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cả nước hiện có khoảng 18.000 công trình cấp nước nông thôn, nhưng hơn 6.000 công trình quy mô nhỏ (phục vụ chỉ vài chục hộ), phần lớn ở vùng núi, chưa đáp ứng tiêu chuẩn cấp nước tập trung.

Vì vậy, dù tỷ lệ hộ dân nông thôn được sử dụng nước đạt quy chuẩn quốc gia đạt 58% (42% còn lại chưa được tiếp cận), nhưng chỉ 47% trong số đó được cấp từ các công trình tập trung - nguồn được đánh giá là bền vững và an toàn.

“Cần có cách thống kê thống nhất và xác định rõ thế nào là công trình cấp nước đạt chuẩn. Chỉ khi dữ liệu chính xác, chúng ta mới đánh giá được hiệu quả và đề xuất chính sách đầu tư đúng hướng” - ông nói.

Tỉnh Cà Mau tặng dụng cụ chứa nước ngọt cho người dân vùng khó khăn - Ảnh Hoàng Thịnh

Ông cho biết hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai chuyển đổi số trong quản lý các công trình cấp nước, xây dựng hệ thống dữ liệu đồng bộ từ trạm cấp nước đến cơ quan quản lý. Công nghệ này giúp giám sát vận hành, cảnh báo sớm khi xảy ra sự cố thiên tai, hạn hán hay xâm nhập mặn.

Tuy nhiên, thủ tục cấp phép khai thác nước hiện còn rườm rà, khiến nhiều dự án chậm tiến độ. Bộ đang rà soát để rút gọn quy trình, gộp các khâu cấp phép - thẩm định - phê duyệt kỹ thuật thành một quy trình thống nhất, vừa đảm bảo pháp lý, vừa đáp ứng yêu cầu cấp nước kịp thời, an toàn cho người dân.

Đồng quan điểm, ông Phạm Văn Mạnh - Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam - thông tin, hiện công tác quy hoạch cấp nước ở nhiều địa phương vẫn chưa đồng bộ, đặc biệt tại các khu vực đô thị hóa nhanh, nơi hệ thống cấp nước không theo kịp tốc độ phát triển dân cư. Công tác giám sát chất lượng nước và quản lý khai thác chưa được triển khai đầy đủ; nhiều địa phương chưa có phương án tổng thể cho cấp phép khai thác, dẫn đến khó khăn trong điều hành, nhất là trong mùa hạn mặn.

Thực tế tại một địa phương như Cà Mau, Bến Tre (trước đây), Hậu Giang (trước đây), người dân vẫn phải dùng nước mưa hoặc nước trữ tạm thời. Các mô hình hồ chứa phân tán được triển khai nhưng quy mô nhỏ, chưa đáp ứng đủ nhu cầu sinh hoạt.

Theo ông, đã đến lúc cần nhìn nhận nước là một yếu tố của nền kinh tế, chứ không chỉ là dịch vụ công ích. Việc phát triển kinh tế nước phải gắn với tư duy quản lý hiện đại, chuyển từ hành chính thụ động sang quản lý theo cơ chế thị trường. Điều này đòi hỏi hoàn thiện thể chế, chính sách và tính đúng, tính đủ giá nước, tương tự như biểu giá điện.

Khi giá nước được phản ánh sát giá trị thật, mới có thể thu hút đầu tư tư nhân và khuyến khích người dân sử dụng tiết kiệm, hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, cần có công cụ kinh tế và chế tài môi trường, như thu phí xả thải hoặc thuế tài nguyên nước, để khuyến khích tiết kiệm và giảm ô nhiễm.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Trần Quang Hùng - Tổng giám đốc Công ty Khai thác Thủy lợi Miền Nam - cho rằng, cần chuyển hướng từ “quản lý nước” sang “quản trị tài nguyên nước” dựa trên công nghệ và cơ chế thị trường.

Ông Hùng đề xuất xây dựng hệ thống hồ chứa ở vùng cao để tích nước mùa mưa, điều phối cho vùng thấp bằng trọng lực, tiết kiệm năng lượng và chủ động cấp nước trong mùa khô. Đồng thời, cần khuyến khích tái sử dụng nước trong nông nghiệp và công nghiệp, hướng tới mô hình đa ngành, đa mục tiêu.

Mai Ca