Bộ phim tài liệu dấy lên tranh cãi mới về tác giả ảnh 'Em bé Napalm'

Một cảnh trong phim The Stringer. Ảnh: Netflix

Phim tài liệu đặt lại câu hỏi lịch sử

Bức ảnh, chụp ngày 8/6/1972 tại Trảng Bàng (Tây Ninh), ghi lại khoảnh khắc cô bé Phan Thị Kim Phúc, khi đó 9 tuổi, bỏng nặng vì napalm, hoảng loạn chạy cùng các em bé khác trên con đường đầy khói lửa. Được đăng tải chỉ vài giờ sau đó trên các mặt báo quốc tế, bức ảnh lan truyền mạnh mẽ, trở thành biểu tượng phản chiến và góp phần thay đổi mạnh mẽ dư luận Mỹ và thế giới về cuộc chiến.

Suốt 53 năm, bức ảnh được ghi công cho Huỳnh Công “Nick” Út, phóng viên của hãng tin Associated Press (AP). Với bức ảnh này ông cũng đã giành giải Pulitzer và nhiều giải thưởng danh giá khác.

The Stringer, do đạo diễn gốc Việt Bảo Nguyễn thực hiện, đưa ra giả thuyết rằng tác giả thực sự của bức ảnh có thể là Nguyễn Thành Nghệ, một freelancer người Việt làm việc cho NBC tại thời điểm đó. Theo lời kể của Carl Robinson, cựu biên tập ảnh của AP tại Sài Gòn, ông được yêu cầu thay đổi phần ghi công từ người chụp gốc sang Nick Út, nhân viên AP duy nhất có mặt tại hiện trường.

Nhóm điều tra do Gary Knight, nhà báo ảnh chiến trường nổi tiếng, dẫn dắt, truy tìm nhân chứng, phân tích hình ảnh và tư liệu…và cuối cùng tìm gặp ông Nguyễn Thành Nghệ tại California. Ông Nghệ hiện đã ngoài 80 tuổi, khẳng định rằng ông là người chụp bức ảnh và đã bán cho AP với giá 20 USD, nhưng không bao giờ được công nhận.

Tại buổi chiếu phim ở Liên hoan phim Sundance, ông Nghệ xuất hiện và nói: “Tôi là người chụp bức ảnh ấy”.

Bức ảnh nổi tiếng của tác giả Nick Út đang có những tranh luận về việc ai là tác giả chính thức, và được dự báo là khó có thể có được hồi kết

AP phản bác, cộng đồng báo chí chia rẽ

Ngay trước khi phim ra mắt, AP công bố báo cáo nội bộ phủ nhận giả thuyết của phim, bảo vệ lập trường rằng Nick Út là tác giả. Nick Út cũng phủ nhận mọi cáo buộc và tuyên bố có thể kiện vì bôi nhọ.

Tuy nhiên, tổ chức World Press Photo, đơn vị từng trao giải Ảnh của năm 1973 cho bức ảnh, lại mở cuộc điều tra độc lập và kết luận rằng hai người là Nguyễn Thành Nghệ và nhiếp ảnh gia Huỳnh Công Phúc có vị trí thuận lợi hơn để chụp bức ảnh. Tổ chức rút lại phần ghi công của Nick Út và để ở trạng thái mở: “Tác quyền hiện vẫn đang gây tranh cãi và có thể không bao giờ xác định được hoàn toàn”.

Một phân tích pháp chứng độc lập trích dẫn trong phim cũng cho rằng việc Nick Út phải di chuyển quãng đường hơn 170 mét lên trước, chụp ảnh rồi quay trở lại vị trí ban đầu trong vài chục giây là gần như bất khả thi, trong khi vị trí của ông Nghệ trùng khớp góc máy.

Nguyễn Thành Nghệ trong buổi hỏi đáp tại buổi chiếu phim The Stringer ở Los Angeles, California, ngày 19/11. Ảnh: Tommaso Boddi (Getty Images)

Đạo diễn Bảo Nguyễn cho biết mục tiêu của phim không phải để tước danh tiếng, mà để đặt lại câu hỏi về quyền lực trong báo chí quốc tế, về việc các nhà báo Việt Nam đã bị gạt khỏi câu chuyện về chính cuộc chiến của họ.

Nhà báo Gary Knight chia sẻ: “Ở một buổi gặp gỡ phóng viên tại London, tôi hỏi mọi người có biết tên bất kỳ nhà báo chiến trường Việt Nam nào ngoài Nick Út không. Không một ai giơ tay”.

Ông nói, cuộc điều tra là lời nhắc về trách nhiệm tự đối thoại của báo chí: “Nếu nhà báo đòi sự minh bạch từ người khác, họ cũng phải dám đối diện câu hỏi khó với chính mình”.

Dù kết luận cuối cùng có thể không bao giờ được xác nhận hoàn toàn, bộ phim mở ra cuộc thảo luận cần thiết về sự công bằng và ký ức lịch sử, nơi mà những nhân vật thầm lặng xứng đáng được lắng nghe.

Anh Vy (Theo The Guardian)