Người dẫn đường giữa rừng thuật toán

Tháng Ba năm nay, Hàn Quốc khởi động chương trình sách giáo khoa tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) với tham vọng cá nhân hóa việc học các môn toán, tiếng Anh, tin học và giảm tải công việc cho giáo viên. Nền tảng AI được thiết kế để tự điều chỉnh nội dung theo năng lực từng học sinh. Nhưng đến tháng Tám, Bộ Giáo dục Hàn Quốc đã phải loại bỏ công cụ AI do không đạt được hiệu quả như mong đợi. Sách giáo khoa tích hợp AI chỉ được giữ lại dưới dạng tài liệu tham khảo.

Giáo viên Trường tiểu học Thuận Kiều, phường Đông Hưng Thuận, TPHCM hướng dẫn học sinh lớp Bốn sử dụng thiết bị công nghệ để học tiếng Anh - Ảnh: Trang Thư

Câu chuyện này nhắc chúng ta rằng, người thầy vẫn là nhân tố quyết định, không thể thay thế bằng bất kỳ thuật toán hay ứng dụng công nghệ nào. Trong thời đại dữ liệu và công nghệ bủa vây, người thầy giữ vai trò dẫn đường, định hướng, trao niềm tin và nuôi dưỡng nhân cách cho những công dân tương lai. Học sinh có thể tiếp cận kiến thức nhanh chóng qua internet hay AI nhưng có kiến thức thì dễ, biến nó thành tri thức mới là điều khó. Bởi vậy, không thể thiếu người thầy.

Người thầy không chỉ truyền thông tin mà còn gạn lọc nó, dẫn dắt học sinh đặt câu hỏi và phản biện. Trong thời đại số, thầy cô trở thành “bộ lọc nhân văn”, giúp học trò nhận ra đâu là thông tin đáng tin. Công nghệ có thể hỗ trợ giáo viên chấm bài, cá nhân hóa bài giảng nhưng không thể an ủi, vỗ về, động viên một học sinh đang thất vọng, buồn chán. Chỉ thầy cô mới có thể đồng hành sâu sắc, giúp học trò không chỉ giỏi kiến thức mà còn kiên cường, tự tin và có trách nhiệm.

Để giữ vững vai trò không thể thay thế đối với học trò, người thầy hôm nay phải đối diện với sự chuyển mình mạnh mẽ của công nghệ số. Thực tế, một bộ phận giáo viên vẫn còn mơ hồ, ngần ngại trước công nghệ, lúng túng trong việc vận dụng công nghệ vào việc dạy học. Một số giáo viên có sử dụng AI nhưng chưa thực sự làm chủ mà để AI dẫn dắt. Thích ứng với công nghệ là yêu cầu tất yếu. Nếu không chủ động làm chủ kỹ năng số, người thầy có nguy cơ bị tụt lại và không thể trở thành “người dẫn đường” hiệu quả.

Cũng có không ít giáo viên chủ động nắm bắt và tận dụng công nghệ. 10 năm qua, Cộng đồng giáo viên sáng tạo Việt Nam (VIEF) - nơi quy tụ những nhà giáo sử dụng công nghệ sáng tạo - tự tổ chức work shop, chia sẻ kinh nghiệm dùng các công cụ số, AI và cùng nhau lan tỏa tinh thần đổi mới. Hằng năm, hàng ngàn thành viên được công nhận là “Chuyên gia giáo dục sáng tạo Microsoft”. Các thầy cô đang chủ động kiến tạo lớp học số, dẫn dắt kỹ năng số lẫn nhân cách số.

Để thầy cô phát huy được vai trò người dẫn đường, chính sách phải đi trước công nghệ. Bài học từ Hàn Quốc cho thấy, đổi mới quá nhanh chóng mà thiếu lộ trình, thiếu lắng nghe giáo viên dễ dẫn đến thất bại. AI có thể giúp đơn giản hóa một số phần việc nhưng nếu thầy cô vẫn bị áp lực quá nhiều từ báo cáo, thủ tục hành chính, đổi mới sẽ trở thành gánh nặng. Chính sách giáo dục cần đặt niềm tin và trao quyền cho thầy cô hơn, bằng cách đầu tư hạ tầng, tăng cường tập huấn, giảm gánh nặng hành chính để thầy cô được tự do sáng tạo. Bên cạnh đó, các cơ sở đào tạo giáo viên cần phải tiên phong chuyển đổi chương trình, rèn luyện tư duy làm chủ công nghệ để mỗi sinh viên sư phạm tốt nghiệp sẽ là những “kiến trúc sư công dân số” thực thụ.

Trong thời đại kiến tạo công dân số, công nghệ không những không thay thế được thầy cô mà càng làm nổi bật giá trị người thầy. Thầy cô không chỉ là người truyền dạy kiến thức mà là người dẫn đường đạo đức, người gieo mầm nhân cách và người xây nền tảng trách nhiệm tinh thần cho thế hệ tương lai. Không một thuật toán nào có thể thay thế được mối liên kết tinh tế giữa thầy và trò - nơi lòng tin, trách nhiệm và nhân cách được ươm mầm, nuôi dưỡng.

Uông Ngọc