Khủng hoảng niềm tin từ dự án Nuôi em liên quan minh bạch tài chính từ thiện

Bữa cơm của trẻ em vùng cao từ dự án Nuôi em - Ảnh: Fanpage Nuôi em

Dự án Nuôi em từng được xem là một trong những hoạt động thiện nguyện bền bỉ và lan tỏa nhất suốt 11 năm qua. Hiện dự án này đang trải qua giai đoạn nhạy cảm nhất kể từ khi hình thành. Chỉ từ tháng 10 đến nay, những phản ánh tưởng như rời rạc trên Threads và Facebook đã chồng lên nhau để tạo thành một cuộc khủng hoảng niềm tin quy mô lớn. Các bài đăng đi kèm những thông tin cụ thể, đủ để khiến cộng đồng từng ủng hộ dự án phải đặt câu hỏi về cách vận hành của chương trình.

Tổng hợp bình luận của các "anh chị nuôi" cũng như các cộng tác viên từng tham gia dự án Nuôi em

Điểm gây chú ý đầu tiên xoay quanh mã “nuôi em”. Đây là thứ đáng lẽ phải là cầu nối minh bạch nhất giữa nhà hảo tâm và trẻ em thụ hưởng. Một người đã ủng hộ từ năm 2022 phát hiện mã của mình khi tra cứu lại hiển thị tên người khác. Trên mạng xã hội, xuất hiện thêm một số tình huống tương tự, tạo nên nghi vấn về khả năng một em nhỏ có thể được gán cho 2 nhà tài trợ trong cùng hệ thống.

Phía dự án khẳng định trước ngày 6/12 chưa từng ghi nhận trường hợp 2 người cùng nuôi 1 em, đồng thời đang rà soát từng tình huống. Dẫu vậy, khoảng thời gian dài mà những thông tin này không được giải thích thuyết phục khiến nhiều người cảm thấy như có điều gì đó chưa thật sự sáng tỏ.

Nghi vấn tiếp theo liên quan đến cách thu tiền dồn dập trong thời gian ngắn. Một số nhà hảo tâm cho biết họ đóng 1,45 triệu đồng vào tháng 8/2025 cho năm học 2024 - 2025, nhưng chỉ 3 tháng sau đã nhận thông báo đóng tiền cho năm học 2025 - 2026. Sự chồng lấn các mốc tài chính khiến họ bối rối vì chưa hình dung rõ dòng tiền vận hành theo chu kỳ nào.

Một trường hợp khác tra cứu danh sách và phát hiện học sinh mình từng nuôi đã rút khỏi chương trình từ tháng 1, nhưng đến tháng 8 vẫn được tình nguyện viên liên hệ hỏi có tiếp tục tài trợ nữa không. Những trải nghiệm này tạo ra cảm giác bất ổn khi đối chiếu với quy mô lớn của dự án.

Cảm giác “mất dấu em nhỏ” cũng trở thành tâm điểm tranh luận. Trước đây, giáo viên ở các điểm trường thường cập nhật hình ảnh vào nhóm chung để nhà hảo tâm theo dõi hành trình của các em. Thời gian gần đây, những cập nhật ấy xuất hiện thưa dần. Một số clip về bữa ăn bán trú cho thấy khẩu phần khá đơn giản, thiếu đạm và rau, khiến nhiều người tự hỏi khoản tiền mình gửi có thật sự biến thành suất ăn đủ dinh dưỡng như kỳ vọng hay không.

Đi cùng với đó là các phản ánh về trải nghiệm giao tiếp với tình nguyện viên như lời nhắc chuyển khoản quá dồn dập, giọng điệu thiếu sự đồng hành, tạo cảm giác người ủng hộ bị thúc ép theo tiến độ của dự án.

Đỉnh điểm của tranh luận chính là dòng tiền thiện nguyện đi qua tài khoản cá nhân của người sáng lập. Người sáng lập dự án, anh Hoàng Hoa Trung giải thích dựa trên quy định pháp lý cho phép cá nhân vận động và tiếp nhận tiền từ thiện. Tuy nhiên, xã hội đã trở nên cảnh giác hơn nhiều sau những ồn ào từ thiện các năm trước.

Với một dự án có quy mô lên tới hàng chục nghìn học sinh, hoạt động trong hơn một thập kỷ, việc duy trì một tài khoản cá nhân làm trung tâm thu chi đặt ra câu hỏi về mức độ phù hợp. Một dự án càng lớn thì càng cần cơ chế tài chính độc lập và được giám sát, vì niềm tin không thể duy trì nếu hệ thống phụ thuộc quá nhiều vào uy tín cá nhân.

Trong bối cảnh đó, tối 7/12, anh Hoàng Hoa Trung công bố quyết định đóng băng tài khoản Vietcombank trong 15 ngày và mời đơn vị kiểm toán độc lập rà soát toàn bộ hoạt động thu chi. Hoạt động chi tiền nuôi ăn cho các em cũng được tạm dừng.

Nhiều người đặt câu hỏi nếu tiền đã đóng trọn gói cho cả năm học, cơ chế nào đảm bảo rằng trẻ vẫn được ăn đủ trong giai đoạn dự án tạm ngưng chi?

Dự án thiện nguyện Nuôi em ở Nghệ An bị các nhà hảo tâm tố không minh bạch. Ảnh: Chụp màn hình

Sự việc càng trở nên nhạy cảm khi cùng thời điểm, một mô hình mang tên Nuôi em ở Nghệ An bị tố không minh bạch khoản tiền hơn 500 triệu đồng dành cho hơn 200 học sinh. Nhà hảo tâm gửi đơn đến công an yêu cầu làm rõ. Dù 2 mô hình không trực thuộc nhau, nhưng sự trùng hợp về thời điểm khiến dư luận nhìn rộng hơn khi các hoạt động thiện nguyện dựa nhiều vào niềm tin cá nhân đang đối mặt với rủi ro lớn, nếu thiếu chuẩn mực vận hành.

Trong lúc tranh luận diễn ra, rapper Đen Vâu, người nhiều lần đồng hành cùng dự án qua các khoản đóng góp cá nhân đã lên tiếng khẳng định mình không tham gia điều hành hay quản lý, chỉ là một nhà hảo tâm như bao người khác. Việc anh công khai sao kê càng nhấn mạnh rằng vấn đề của Nuôi em thuộc về cấu trúc, minh bạch chứ không liên quan đến những gương mặt đại diện.

Câu chuyện của Nuôi em cho thấy thiện nguyện chỉ thực sự bền vững khi dựa trên hệ thống minh bạch, kiểm toán độc lập và cơ chế tài chính rõ ràng. Cảm hứng nhân văn có thể giúp dự án lan tỏa, nhưng để duy trì niềm tin lâu dài, các tổ chức phải vận hành với tiêu chuẩn tương đương những quỹ xã hội từ thiện chuyên nghiệp.

Đối với người dân, đây là thời điểm nên cân nhắc lựa chọn kênh ủng hộ uy tín, chẳng hạn như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ, các quỹ xã hội từ thiện được cấp phép...

Những kênh này vận hành theo cơ chế kiểm tra - đối soát - báo cáo chặt chẽ, giúp đảm bảo tiền của người dân đến đúng nơi, đúng mục đích. Với các dự án độc lập, người ủng hộ nên xem xét báo cáo tài chính, cách quản lý danh sách học sinh, quy trình hợp tác với địa phương và tài khoản nhận tiền.

Từ những lùm xùm xung quanh vụ việc, có thể thấy kể cả yêu thương cũng cần đi qua hệ thống đủ mạnh để bảo vệ tấm lòng mạnh thường quân lẫn đối tượng thụ hưởng. Khi lòng tốt được gửi đúng kênh, những đứa trẻ sẽ không bị cuốn vào những biến cố mà các em không bao giờ có khả năng kiểm soát.

Hoài Việt