Khi nốt nhạc cất lên bởi AI

AI bước ra đời thực

Cho đến hiện tại, bài hát AI (được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo, từ giai điệu, ca từ lẫn giọng hát) lan tỏa khắp mạng xã hội tại Việt Nam. Không chỉ Say một đời vì em mà Đà Lạt còn mưa không em?, Vạn lý sầu, Hư vô cũng biết đau, Tháng Bảy anh viết cho em… đã trở nên quen thuộc với nhiều người. Thậm chí, có thời điểm, ở kho âm thanh chứa hàng ngàn bài hát của một ứng dụng dựng video nhanh, các ca khúc này được sắp xếp ở vị trí đầu tiên - thể hiện sự tìm kiếm và nhu cầu sử dụng của người dùng ở mức cao.

Ứng dụng AI trong sáng tác ca khúc đang trở thành xu hướng - ẢNH MINH HỌA: INTERNET

Từ những bài hát được phủ sóng ấy, những cái tên ít người biết đến (Ken Quách, HuongMyBong, kênh YouTube A.I Musik Box, TRO Music…) được nhắc đi nhắc lại và trở thành hiện tượng. Nắm bắt xu hướng, từ đây, rất nhiều kênh âm nhạc AI khác (ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tạo bài hát hoặc ghép, phối nhiều bài hát AI có sẵn lại với nhau) như Sing Song AI, Nhac AI, Cảm xúc AI… xuất hiện ngày càng nhiều. Chỉ sau một thời gian ngắn, hầu hết các kênh trên đều có lượt người theo dõi tăng mỗi ngày. Một số bài hát nhanh chóng lọt vào danh sách “triệu view”, đôi khi là 4-5 triệu view chỉ trong 1 tháng - niềm mơ ước của không ít nghệ sĩ.

Nền âm nhạc Việt đã chứng kiến một tình thế đảo chiều đến mức chỉ cách đây 1 năm, không ai có thể hình dung con người phải xin phép để được hát những ca khúc do máy móc sáng tác. Ngày 8/9/2025, TRO Music chính thức thông báo đồng ý cho phép ca sĩ hải ngoại Nguyên Khang biểu diễn bài hát Vạn lý sầu. Trước đó, ca sĩ Nguyên Vũ cũng đã tiến hành các thủ tục để được biểu diễn và thực hiện MV bài hát Say một đời vì em. Theo Ken Quách - người đứng sau Say một đời vì em, thời gian qua có rất nhiều ca sĩ muốn mua độc quyền bài hát. “Các bài hát của tôi đã được ủy quyền cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam đưa vào chế độ bảo hộ bản quyền” - Ken Quách chia sẻ.

Con người ở đâu trong nốt nhạc AI?

Hiện tại, không chỉ ở Việt Nam, những tranh cãi về sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực sáng tạo vẫn chưa dừng, bởi những ưu thế của AI hiện vẫn chưa thể đo lường. Ở thị trường “âm nhạc truyền thống”, giai điệu và ca từ là yếu tố để phân cấp nhạc sĩ. Có những nhạc sĩ được định danh với những ca từ như thơ, đầy chất văn học (Trịnh Công Sơn, Quốc Bảo…) nhưng cũng có những gương mặt sáng tác gắn với những ca khúc được gọi là “nhạc thị trường” với lời bài hát như văn nói. Trong khi đó, với bài hát AI, ca từ có điểm chung là khá mượt mà, nhiều chất thơ và cảm xúc. Dưới phần bình luận của các kênh nhạc AI, rất nhiều người cho biết cảm xúc họ được chạm đến không chỉ bởi giọng hát trầm khàn hay giai điệu da diết mà còn vì câu từ gây nhói đau.

Thông báo của đơn vị đứng sau Vạn lý sầu về viêc cho phép ca sĩ Nguyên Khang được phép sử dụng ca khúc này. Ảnh chụp màn hình

Theo một nhạc sĩ, thời gian để sáng tác một ca khúc mới tùy thuộc từng thời điểm và thường được tính bằng đơn vị tháng, còn việc vỡ bài, tập luyện, thu âm… để hoàn thiện một ca khúc mới, nhanh nhất cũng phải tính bằng tuần. Với ca khúc AI thì khác. Không khó để thấy trên các kênh âm nhạc AI, tần suất ra mắt ca khúc mới chỉ tính bằng ngày. “Cũng dễ hiểu thôi, trước đây con người phải đau đầu nghĩ giai điệu, ca từ… sao cho hay hoặc tìm tòi cách hát đoạn này, đoạn kia sao cho tình cảm thì bây giờ AI giúp con đường đó ngắn lại” - ca sĩ Nguyên Vũ nói.

Thế nhưng, theo nhạc sĩ Hứa Kim Tuyền, AI cũng có 2 mặt mà nếu nhìn ở khía cạnh tích cực, sự xuất hiện đó tạo áp lực buộc giới sáng tác phải tìm tòi nhiều hơn, làm mới mình nhiều hơn, tạo bản sắc nhiều hơn. Anh cho rằng cuộc chơi trong thế giới số cũng như bất kỳ cuộc chơi nào khác, ở bất kỳ lĩnh vực nào khác nhưng tựu trung, AI vẫn không phải là con người - không có ký ức, cảm xúc, kỷ niệm - những thứ chạm đến trái tim người nghe và hình thành giá trị cốt lõi của nghệ thuật.

Một cách chi tiết hơn, nhạc sĩ Tô Hiếu nhận định các bài hát được tạo ra từ AI mới nghe có vẻ bắt tai, nhưng xét kỹ thì rất cưỡng lời và cưỡng âm. Thực tế, rất nhiều người dùng thông thường đã nhận ra từ chính những bài hát đang được lan tỏa rằng “ca sĩ AI” xử lý không ít từ, ngữ của bài hát bằng cách đánh mất dấu âm của tiếng Việt. “AI vẫn chưa đáp ứng được một số yêu cầu trong sáng tạo nghệ thuật” - nhạc sĩ Tô Hiếu khẳng định.

Có lẽ vẫn còn quá mới để nhận diện liệu có hay không cuộc xâm lấn của AI vào sáng tác âm nhạc và nếu nhìn ở khía cạnh tích cực, thách thức này cũng là cơ hội để mỗi cá nhân sáng tạo có thể khẳng định mình rõ hơn.

Nguyên Vĩnh