Hát xẩm lội ngược dòng

Những sự kết hợp thú vị

Soobin (Nguyễn Huỳnh Sơn) vừa cho ra mắt MV Mục hạ vô nhân kết hợp cùng cha anh – Nghệ sĩ nhân dân Huỳnh Tú - và rapper Binz (Lê Nguyễn Trung Đan). Đây là ca khúc kết hợp giữa hát xẩm, rap cùng các âm thanh điện tử EDM hiện đại. Ca khúc được trình diễn lần đầu tại concert All-Rounder (Toàn năng) của nam ca sĩ diễn ra tại Hà Nội vào tháng Chín, đến nay có thêm MV được đầu tư lớn. Là một trong những bài xẩm nổi tiếng, sản phẩm cho thấy kỳ vọng đưa các giá trị văn hóa dân tộc đến gần với khán giả trẻ.

Soobin làm sống lại xẩm và nhiều yếu tố truyền thống khác trong MV Mục hạ vô nhân - Ảnh do nhân vật cung cấp

Về mặt âm thanh, ca khúc được làm mới vừa vặn, vẫn có thể nghe ra tiếng đàn nhị, phách, sênh sứa, mõ, trống mảnh... đặc trưng của hát xẩm. Bên cạnh đó, cách nhấn nhá của Soobin rất ra “chất” của thể loại này, thể hiện được câu chuyện trào phúng và tính chất khôi hài. Để phù hợp người trẻ, nhà sản xuất Slim V (Cao Văn Vịnh) đã bổ sung vào bản phối các hiệu ứng âm thanh độc đáo, hợp trào lưu và rất bắt tai. Có thể xem đây là một dự án nhiều ý nghĩa, giúp người trẻ biết nhiều hơn về xẩm. Mục hạ vô nhân nhanh chóng đạt hơn 2 triệu lượt xem sau 3 ngày đăng tải.

Jun Phạm (Phạm Duy Thuận) - một “anh tài” khác từ chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai - cũng kết hợp xẩm với yếu tố hiện đại trong ca khúc Bất tuyệt thao thao (EP Thần yêu). Các nhà sản xuất APJ (Đoàn Văn Phúc) và Monotape (Nguyễn Bá Thành) đã giữ lại nhiều nét đặc trưng của thể loại này, giúp ca khúc vừa hợp trào lưu vừa có yếu tố dân gian. Không dừng ở đó, Jun Phạm còn kết hợp EDM, rap và ngũ cung cùng câu chuyện Sơn Tinh Thủy Tinh, cho thấy nỗ lực của một nghệ sĩ miền Nam khi tiếp cận thể loại âm nhạc đặc trưng của miền Bắc. Bên cạnh bản thu âm trên, trong EP còn có một bản nhạc được phối theo lối xẩm truyền thống.

Trong lễ hội âm nhạc Forestival mới đây và trước đó là live concert Chân trời rực rỡ, Hà Anh Tuấn và ê kíp cũng dành nhiều thời lượng để giới thiệu hát xẩm qua phần trình diễn của các nghệ nhân thuộc Câu lạc bộ xẩm Hà Thị Cầu. Bên cạnh các sáng tác mới, nhiều phần trình diễn kết hợp beatbox hiện đại cũng xuất hiện, mang đến sự giao thoa thú vị. Những phân cảnh ấy còn xuất hiện trong phim tài liệu Chân trời rực rỡ vừa chính thức ra mắt vào cuối tháng Chín, giúp lan tỏa những nét độc đáo của loại hình này.

Đưa nhạc Việt, văn hóa dân gian việt lan tỏa

Xẩm đã được hồi sinh một cách thú vị. Trên mạng xã hội, nhiều khán giả bày tỏ sự thích thú với các ca khúc, MV. Từ các sản phẩm đó, không chỉ xẩm mà các yếu tố văn hóa khác cũng được chú ý. Chẳng hạn trong MV Mục hạ vô nhân, khán giả còn thấy nhiều quang cảnh đặc trưng của nông thôn miền Bắc: từ cây đa, chợ quê, ao đình... đến nghệ thuật dân gian như tranh Đông Hồ, chiếu cói, áo ngũ thân, cờ phướn, múa lân, khảm sành... Những chi tiết ấy vừa tạo phong vị mới lạ vừa giới thiệu những giá trị xưa cũ cần được gìn giữ.

Hà Anh Tuấn cùng các nghệ nhân nhí trong câu lạc bộ xẩm Hà Thị Cầu trình diễn trong concert Chân trời rực rỡ. Ảnh: Nghệ sĩ cung cấp

Không chỉ mới lạ với khán giả trong nước, người xem nước ngoài cũng có thể tìm thấy ở đây những điều quen thuộc bên cạnh những nét văn hóa Việt đặc trưng. Chẳng hạn, MV của Soobin mang đến cảm giác quen thuộc ở những tình tiết được truyền cảm hứng từ các bộ phim kinh điển như Scott Pilgrim vs. the World (tựa Việt: Scott Pilgrim chống lại cả thế giới), The Adventurer (tựa Việt: Nhà thám hiểm), One Week (tựa Việt: Một tuần)... Từ đó, khán giả quốc tế sẽ thêm hứng thú khi tiếp cận, đưa nhạc Việt, văn hóa dân gian Việt lan tỏa hơn. Điều đó cho thấy bên cạnh sử dụng yếu tố truyền thống trong âm nhạc, phần hình ảnh cũng có lợi thế lớn trong việc giới thiệu bản sắc dân tộc.

MV Mục hạ vô nhân cũng chỉ là bước khởi đầu, để từ đó Soobin cùng SpaceSpeakers Label - hãng đĩa quản lý nhiều nghệ sĩ nổi bật hiện nay - cùng nhau thực hiện dự án cộng đồng Xẩm đến trường. Dự án được khởi xướng với mục tiêu đưa âm nhạc dân gian, đặc biệt là xẩm, đến với học sinh, sinh viên ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam qua các work shop, sự kiện giao lưu và trải nghiệm thực tế. Soobin sẽ đến nhiều điểm trường để cùng giao lưu, hướng dẫn, qua đó chứng minh âm nhạc dân gian không hề cũ kỹ mà hoàn toàn có thể trở thành cảm hứng sáng tạo trong đời sống âm nhạc hiện đại.

Ngô Minh