Hành trình từ gieo con chữ đến ươm mầm công nghệ

Thầy giáo phố núi làm trưởng ban giám khảo giải robot quốc gia

Thầy Nguyễn Thanh Phụng - giáo viên tin học của Trường THPT Chi Lăng (tỉnh Gia Lai) - vừa cùng đồng nghiệp hoàn thành 3 ngày hỗ trợ tỉnh Champasak (Lào) xây dựng cộng đồng STEM - Robotics. Hồi đầu năm, thầy làm Trưởng ban giám khảo giải Vô địch Quốc gia Việt Nam VEX Robotics 2025. Trước đó, thầy đã đạt chứng chỉ giám khảo cấp thế giới và được Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) trao giấy chứng nhận.

Cô Vàng Thị Dính (bìa trái), thầy Nguyễn Thanh Phụng (bìa phải) cùng các học sinh dân tộc thiểu số tham gia một giải vô địch robotics ở TP Hà Nội - ẢNH: M.T.

Hành trình gắn bó với STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học) của thầy bắt đầu từ năm 2013. “Khi chứng kiến sự phát triển mạnh của khoa học, kỹ thuật, tôi đã tự theo học các khóa trực tiếp và trực tuyến về STEM và Robotics. Năm 2020, tôi đề xuất đưa giáo dục STEM vào chương trình chính khóa của trường. Cũng năm này, Câu lạc bộ (CLB) STEM - Robotics của trường ra đời” - thầy kể.

Ban đầu, CLB chỉ có vài học sinh tham gia. Nhưng sau 2 năm, CLB có 35 thành viên và tăng dần từng năm, thu hút cả học sinh THCS trong khu vực. Thầy Nguyễn Thanh Phụng nhận thấy nhiều em không nổi trội theo cách đánh giá truyền thống nhưng lại sáng tạo, có tư duy thiết kế tốt khi làm robot. Dưới sự hướng dẫn của thầy, các nhóm học sinh đã biết thiết kế, lập trình, thử nghiệm, đi thi đấu và giành giải thưởng. “Điều khiến tôi hạnh phúc nhất là học sinh thay đổi thái độ học tập, khám phá được năng lực thật của mình” - thầy chia sẻ.

Với tinh thần chủ động học hỏi, thầy Nguyễn Thanh Phụng trở thành chuyên gia STEM - Robotics nổi bật, thường xuyên tìm kiếm chất liệu xây dựng bài học từ cộng đồng giáo viên của STEAM for Vietnam (tổ chức phi lợi nhuận do chuyên gia công nghệ người Việt tại Mỹ sáng lập, nhằm phổ cập giáo dục STEAM miễn phí cho mọi trẻ em Việt Nam). Năm 2024, thầy được chọn là 1 trong 24 Giáo viên Đại sứ Train the Trainers của STEAM for Vietnam, hỗ trợ đồng nghiệp tiếp cận công nghệ mới và lan tỏa cách dạy học gắn với thực tiễn.

Cô giáo H’mông trở thành người truyền lửa công nghệ

Tốt nghiệp sư phạm toán - tin, làm giáo viên toán tại Trường phổ thông dân tộc nội trú THCS-THPT Đồng Văn (tỉnh Tuyên Quang), nhưng robot hay AI vẫn là khái niệm xa vời với cô Vàng Thị Dính.

Năm 2023, khi được cử tham dự cuộc thi robot của Sở GD-ĐT tỉnh Hà Giang (trước đây), cô tìm đến các khóa học trực tuyến của STEAM for Vietnam và Liên minh Thúc đẩy giáo dục STEM Việt Nam. Cô thức đêm để học lập trình, vừa xem video, vừa tra cứu tiếng Anh, có khi phải gọi chuyên gia ở TP Hà Nội hỗ trợ. “Tôi chấp nhận bỏ hết các việc khác. Lúc ấy, chỉ cần robot cử động là mừng” - cô chia sẻ. Kết thúc cuộc thi, nhóm của cô giành giải ba - cú hích để cô tiếp tục theo đuổi STEM.

Suốt mùa hè năm 2023, cô Vàng Thị Dính học lập trình trực tuyến chuyên sâu, đồng thời tự túc xuống TP Hà Nội tham gia khóa học do giáo sư Do Yong Park (Mỹ) giảng dạy. Trở về trường, cô đề xuất thành lập CLB Robot và STEM. Vừa thành lập, CLB đã thu hút đông đảo học sinh, đặc biệt là học sinh nữ.

Dạy STEM, cô gắn bài học với đời sống: dạy số âm thì lấy ví dụ nhiệt độ dưới 0 độ C, dạy hình học thì cho các em tự làm mô hình. Cô chia sẻ: “Khi được làm, được thử, các em hiểu bài nhanh hơn và nhớ lâu hơn. Ngày trước, học trò ngại hỏi, sợ sai. Nhưng nay, các em chủ động, tự lập trình, tự làm thí nghiệm và tranh luận rất sôi nổi”.

Tinh thần đổi mới của cô Vàng Thị Dính lan tỏa rộng rãi. Cô cùng ngành giáo dục địa phương tổ chức tập huấn công robot ảo VEX VR của Mỹ cho 20 trường THCS, hướng dẫn lập trình cho đồng nghiệp ở các trường tiểu học, THCS; chia sẻ về ứng dụng AI trong dạy học với gần 1.000 giáo viên. Nhờ STEM và AI, cô đã thay đổi phương pháp từ dạy lý thuyết sang thực hành và ứng dụng.

Kỹ sư Đỗ Hoàng Sơn - thành viên Liên minh Thúc đẩy giáo dục STEM Việt Nam - nói: “Cô Dính đã đi xe khách 12 giờ đồng hồ để nghe giảng 8 tiết học của giáo sư William Park (Mỹ) tại TP Hà Nội, rồi lại mất 12 giờ để về Đồng Văn. Tinh thần học hỏi, đổi mới, đặc biệt là sự hội nhập công nghệ của cô thật đáng khâm phục”.

Từ STEM đến AI

Cô Nguyễn Thị Bình Minh (bìa trái) cùng Câu lạc bộ Khoa học của Trường THCS Thạch Thất (xã Thạch Thất, TP Hà Nội) tại giải đấu Robotics made in Vietnam 2025, trong khuôn khổ triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam (VIIE) 2025 - ẢNH: M.T.

Từ một cô giáo chỉ quen với phấn trắng bảng đen, cô Nguyễn Thị Bình Minh - giáo viên dạy hóa, Trường THPT Hai Bà Trưng (xã Hòa Lạc, TP Hà Nội) - đã tham gia khóa học STEAM, bắt đầu dùng AI để mô phỏng thí nghiệm, dựng video và thiết kế bài giảng trực quan hơn. Càng học, cô càng nhận ra AI không hề xa vời, mà có thể giúp học sinh hiểu bài nhanh và hứng thú hơn. Cô cho hay: “Lần đầu tiên, tôi thấy mình có thể làm những điều mà trước đây nghĩ chỉ dành cho các chuyên gia công nghệ”.

Từ đó, cô lan tỏa tinh thần đổi mới tới toàn trường, vận động giáo viên tham gia các khóa đào tạo và hướng dẫn đồng nghiệp áp dụng AI để tối ưu bài giảng. Chỉ sau vài tháng, 19 giáo viên trong trường đã tiếp cận công nghệ mới và thay đổi phương pháp dạy học. Ở vùng nông thôn của TP Hà Nội, sự đổi mới ấy càng ý nghĩa.

Cô đã duy trì CLB Khoa học - Kỹ thuật với hàng chục dự án liên quan đến robotics. Trong đó, dự án “Hai Bà Trưng Robot Tour” thuộc khuôn khổ “Ngày hội STEAM 2025” của trường đã giúp nhiều học sinh THPT và THCS trong khu vực lần đầu được chạm vào lập trình và thiết kế robot.

Qua việc ứng dụng AI và STEM, cô Nguyễn Thị Bình Minh không chỉ nâng cao năng lực bản thân mà còn truyền cảm hứng cho đồng nghiệp, trao quyền cho học sinh, hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 57 về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ngay từ cơ sở giáo dục.

Nỗ lực tự học, tự nâng cấp năng lực STEM, AI của những nhà giáo như thầy Phụng, cô Dính và cô Minh… là minh chứng sinh động cho tinh thần đổi mới mà Nghị quyết 57 đặt ra: người thầy phải là lực lượng dẫn dắt học sinh thích ứng với công nghệ mới, đồng thời góp phần xây dựng môi trường giáo dục sáng tạo ngay từ cơ sở.

Uông Ngọc - Minh Tâm