Đừng để họ phải tự mình xoay xở

Việt Nam thường xuyên nằm trong nhóm dẫn đầu khu vực về tỉ lệ phụ nữ làm chủ doanh nghiệp. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ vẫn ở quy mô siêu nhỏ, hộ kinh doanh cá thể hoặc nằm trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng thấp. Tại sao lại như vậy?

Một chương trình về hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp tại TPHCM

Câu trả lời nằm ở “ma trận” thách thức mà nam giới hiếm khi phải đối mặt. Đó là định kiến giới thâm căn cố đế, nơi xã hội mặc định phụ nữ khởi nghiệp chỉ là “tay trái”, còn “tay phải” vẫn là bếp núc, con cái. Chính áp lực từ trách nhiệm gia đình truyền thống đã tạo ra tấm chắn vô hình, ngăn cản họ tiếp cận các nguồn lực chiến lược. Nhiều phụ nữ đang phải chiến đấu đơn độc, không người dẫn đường, không mạng lưới hỗ trợ và đôi khi không nhận được sự thấu cảm từ chính những người thân trong gia đình.

Không thể hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp bằng một công thức chung chung cho tất cả. Sai lầm lớn nhất của các chương trình trợ lực hiện nay là xem phụ nữ khởi nghiệp như một khối đồng nhất. Thực tế, họ là những mảnh ghép đa sắc thái với những nhu cầu sống còn khác biệt.

Có thể phân loại thành các nhóm cụ thể. Nhóm “những viên ngọc thô” có cả năng lực quản trị lẫn đam mê cháy bỏng nhưng thiếu sự sòng phẳng trong tiếp cận vốn vay và cơ hội gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu; nhóm này cần được hỗ trợ về vốn, thị trường. Nhóm “khởi nghiệp vì sinh kế” có năng lực nhưng thiếu đam mê, thường bị đẩy ra thương trường do hoàn cảnh; nhóm này cần được khơi dậy tư duy làm chủ bài bản để thoát tình trạng “lấy công làm lời”, chuyển mình thành doanh nghiệp bền vững.

Nhóm “thừa nhiệt huyết, thiếu kỹ năng” là nhóm dễ tổn thương nhất nhưng lại đông đảo nhất; nhóm này cần được đào tạo bằng hình thức “cầm tay chỉ việc”. Nhóm “yếu thế toàn diện” là những người buộc phải kinh doanh để tồn tại mà không có vốn liếng lẫn kỹ năng; nhóm này cần được hỗ trợ khởi nghiệp gắn liền với an sinh xã hội và các kỹ năng sống cơ bản nhất.

Nếu các chương trình, đề án hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp không phân loại và “bắt đúng bệnh”, mọi nguồn lực đầu tư sẽ không thể tạo ra những thay đổi mang tính bước ngoặt. Phụ nữ cần một “cuộc cách mạng hạ tầng hỗ trợ”, bao gồm đơn giản hóa thủ tục hành chính; xây dựng mạng lưới cố vấn (mentor) là các doanh nhân thành đạt để dẫn dắt thế hệ kế cận; đẩy mạnh chuyển đổi số cho phụ nữ như một công cụ để xóa nhòa khoảng cách địa lý và rào cản giới tính. Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nữ doanh nhân không chỉ để quản lý mà để hoạch định những chính sách “đo ni đóng giày” cho họ. Khi phụ nữ tiếp cận được công nghệ và thị trường quốc tế với chi phí thấp, họ sẽ trở thành những nữ chiến binh không thể ngăn cản.

Cần phải khẳng định lại một sự thật, trao cơ hội cho phụ nữ khởi nghiệp không phải là một hành động từ thiện hay sự ưu ái về giới mà là một khoản đầu tư chiến lược cho kinh tế quốc gia. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khi phụ nữ làm chủ kinh tế, họ sẽ dành phần lớn thu nhập để tái đầu tư vào giáo dục và sức khỏe gia đình, tạo ra những tác động tích cực cho toàn cộng đồng.

Phụ nữ Việt Nam vốn có sự kiên trì, khéo léo và nhạy bén. Khi họ được tháo bỏ chiếc xiềng xích của định kiến và được trang bị những vũ khí sắc bén từ hệ sinh thái hỗ trợ, họ sẽ không chỉ làm giàu cho chính mình. Họ chính là lực lượng kiến tạo tương lai thịnh vượng cho đất nước. Đã đến lúc cần hành động quyết liệt để từ góc bếp chật hẹp, những ý tưởng khởi nghiệp của phụ nữ có thể hiên ngang vươn ra biển lớn. Đừng để họ tự mình xoay xở.

Ông Nguyễn Hữu Nam

Phó giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh TPHCM