Cơ hội vàng cải cách kinh tế tư nhân

Nghị quyết 168/NQ-TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã chạm đúng những điểm yếu của nền kinh tế, những điểm nghẽn thể chế vốn kìm hãm doanh nghiệp tư nhân hàng chục năm qua. Tuy nhiên, liệu chúng ta có đủ dũng cảm để đập bỏ hoàn toàn các rào cản này hay lại chỉ vá víu theo lối tư duy cũ? Câu trả lời sẽ quyết định tương lai của 2 triệu doanh nghiệp mục tiêu vào năm 2030.

Nghị quyết mới này đã chỉ ra 2 căn bệnh mãn tính của doanh nghiệp tư nhân: quy mô nhỏ lẻ và nguồn lực yếu. Điểm đột phá là việc đề xuất các giải pháp hệ thống, từ tháo gỡ thể chế đến hạn chế hình sự hóa quan hệ kinh tế, dân sự. Đặc biệt, quy định “mỗi năm chỉ thanh tra 1 lần” (trừ trường hợp vi phạm rõ ràng) là tín hiệu tích cực, giúp doanh nghiệp thoát khỏi nỗi ám ảnh bị kiểm tra chồng chéo.

Ảnh minh họa

Nhưng liệu những cam kết này có thành hiện thực? Lịch sử cải cách ở Việt Nam cho thấy, nghị quyết hay nhưng khâu thực thi thường vướng vào bẫy tư duy nhiệm kỳ, lợi ích cục bộ của các bộ, ngành. Ví dụ, mục tiêu gỡ bỏ 30% rào cản kinh doanh vào năm 2025 sẽ mãi là con số trên giấy nếu không có cơ chế giám sát độc lập và trách nhiệm cá nhân rõ ràng.

Nghị quyết 68 đặt mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030, tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) 10 - 12%/năm và năng lực cạnh tranh nằm trong tốp 3 nước đứng đầu khối ASEAN. Nhưng ưu đãi vốn, đất đai, công nghệ chỉ là điều kiện cần. Điều doanh nhân khao khát nhất là sự an toàn pháp lý và niềm tin vào thể chế. Một doanh nghiệp không thể mạnh dạn đầu tư dài hạn nếu mỗi sáng thức dậy đều lo chính sách thay đổi hay bị quy kết tội danh kinh tế từ những tranh chấp dân sự.

Việc bị hoàn thuế chậm trễ, thủ tục phòng cháy, chữa cháy rườm rà, điều kiện xây dựng nhà xưởng phi thực tế là những vấn đề tưởng nhỏ nhưng lại là những con đỉa hút máu sáng tạo của doanh nghiệp. Những vấn đề này hoàn toàn có thể giải quyết ngay nếu Chính phủ ưu tiên gỡ từng điểm nghẽn cụ thể, lượng hóa cụ thể các thủ tục để gỡ thay vì chỉ nói một cách chung chung.

Để nghị quyết không thành khẩu hiệu, cần một cơ chế đặc biệt thoát khỏi lối mòn hành chính. Nhóm công tác đặc biệt do Thủ tướng chỉ đạo với sự tham gia của chuyên gia độc lập và đại diện doanh nghiệp phải là chiếc búa tạ đập tan các rào cản.

Nhóm này phải không bị chi phối bởi lợi ích cục bộ của các bộ, ngành hay địa phương, phải được quyền rà soát và bãi bỏ ngay các quy định lỗi thời, xây dựng khung pháp lý mới để tạo điều kiện thuận lợi cho các quỹ đầu tư, huy động vốn trung và dài hạn, thiết lập cơ chế phân bổ đất đai và hạ tầng riêng, giúp doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nguồn lực dễ dàng hơn, xử lý trách nhiệm cá nhân nếu không đạt mục tiêu thay vì né tránh, đổ cho “lỗi hệ thống”.

Tôi tin rằng, nếu thực hiện đầy đủ và quyết liệt các giải pháp mà Nghị quyết 68 đã đề ra, không chỉ hành lang pháp lý được đổi mới mà quan trọng hơn, còn tạo dựng tâm lý vững vàng cho những người làm kinh doanh chân chính. Nghị quyết lần này giống như một cú hích can đảm, nhưng cơ hội chỉ thực sự mở ra nếu chúng ta dám thay đổi tận gốc cách thực thi.

Khi doanh nhân yên tâm đầu tư dài hạn chính là lúc tinh thần khởi nghiệp, sáng tạo thực sự cất cánh, và nền kinh tế sẽ thoát khỏi vòng luẩn quẩn. Ngược lại, nếu tiếp tục làm theo lối cũ - cải cách nửa vời, sợ đụng chạm - thì kinh tế tư nhân mãi loay hoay trong vòng luẩn quẩn là doanh nghiệp nhỏ không dám lớn, doanh nhân giỏi không dám bứt phá.

Đã đến lúc đập bỏ cái cũ thay vì vá víu. Nếu không, cánh cửa cơ hội sẽ đóng lại ngay trước mắt chúng ta.

Tiến sĩ NGUYỄN ĐÌNH CUNG - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (nay là Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược, thuộc Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Đảng)

Thanh Hoa (ghi)