Chính sách thuế mới và nỗi lo không đáng có

Má tôi có một sạp trái cây nhỏ tại nhà. Từ thời nội bán chuối, đu đủ, bưởi… những loại trái cây mua được của hàng xóm trong quê. Tới má, sạp trái cây đã phong phú hơn, kể cả một số loại trái cây nhập như lê, táo, quýt…

Gần đây, má nghe nhiều người xôn xao: “Thuế mới ghê lắm, không nhận chuyển khoản đâu”. Có bạn hàng ngồi than: “Sắp tới ai bán hàng cũng phải xài máy tính tiền, hóa đơn điện tử”. Có người còn tính… nghỉ bán một thời gian để chờ coi sao rồi tính tiếp.

Nhiều người kinh doanh sẽ gặp khó khăn trong việc đầu tư và sử dụng trang thiết bị tính tiền, in hoá đơn điện tử - Ảnh minh họa

Má cũng dao động, hỏi tôi: “Vậy má có bị ảnh hưởng không?”. Tới lượt tôi… hoang mang. Tôi lên mạng tìm đọc báo, văn bản. Nhưng thiệt tình, bài nào cũng dài ngoằng, giải thích lê thê, đọc hiểu sơ sơ, tới đoạn sau lại “xoắn não”. Hỏi người quen am hiểu về thuế, rồi quay về đọc lại, tôi mới hiểu: không phải ai cũng bị áp dụng một kiểu thuế.

Theo tôi tìm hiểu, chính sách thuế mới không “đánh đồng” tất cả. Hộ kinh doanh dự kiến được chia thành 4 nhóm, từ doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm đến những hộ kinh doanh lớn, doanh thu hàng tỉ đồng.

Má tôi thuộc nhóm 2, tức những hộ buôn bán nhỏ có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỉ đồng mỗi năm. Nhóm này hiện chưa bắt buộc phải nộp thuế giá trị gia tăng hay thuế thu nhập cá nhân, cũng không phải sử dụng máy tính tiền hay hóa đơn điện tử phức tạp. Việc dùng hóa đơn điện tử được khuyến khích, nhưng chưa bắt buộc ngay, mà sẽ có lộ trình áp dụng từ năm 2027-2028.

Còn với những hộ kinh doanh lớn hơn, sẽ có lộ trình riêng, từng bước chuyển đổi để đảm bảo công bằng, minh bạch và phù hợp với quy mô hoạt động.

Nói tóm lại, nếu không làm ăn lớn thì không cần quá lo. Nhưng nếu có kế hoạch mở rộng, phát triển kinh doanh chuyên nghiệp hơn, thì cũng đã có các phần mềm, gói hỗ trợ từ cơ quan thuế giúp làm quen dần.

Vậy mới thấy, tuyên truyền chính sách thuế chỉ mang tính hành chính hay hình thức qua báo đài, văn bản, loa phường… là chưa đủ. Không phải ai cũng có thời gian và khả năng đọc hiểu văn bản dài mấy chục trang, hay phân biệt rạch ròi giữa các khái niệm như “hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền” với “hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế”. Nhiều hộ kinh doanh nhỏ, nhất là người lớn tuổi, người ít học, người ở nông thôn… rất dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch. Một vài clip hay bài viết mập mờ trên mạng xã hội cũng đủ khiến họ hoang mang, thậm chí ngưng bán chỉ vì sợ bị phạt, bị truy thu thuế.

Việc tuyên truyền về chính sách thuế mới cần cụ thể, đơn giản và “đúng người, đúng nội dung”

Vì vậy, tuyên truyền cần cụ thể, đơn giản và “đúng người, đúng nội dung”. Người kinh doanh phải biết rõ mình thuộc nhóm nào, có bị áp thuế hay không, khi nào cần dùng hóa đơn, và dùng như thế nào. Không thể áp dụng một mẫu tuyên truyền chung cho tất cả. Ở đây, vai trò của cán bộ thuế tại cơ sở là rất quan trọng. Họ không chỉ là người kiểm tra, thu thuế, mà trước hết phải là người giải thích, hướng dẫn, làm rõ chính sách cho từng hộ, từng mô hình kinh doanh. Theo dõi thông tin, tôi thấy việc này đang được chú trọng ở các thành phố lớn, còn các địa phương khác thì chưa nhiều.

Chỉ khi người dân hiểu và tin, họ mới chủ động và an tâm theo chính sách thuế mới. Tôi thấy mừng khi đọc được thông tin rằng cơ quan thuế không chỉ ra quy định, mà còn “đóng vai hộ kinh doanh” để đặt hàng các phần mềm hóa đơn điện tử giá rẻ, thậm chí miễn phí 3-6 tháng. Cán bộ ngành thuế sẽ đến tận nơi hướng dẫn cách sử dụng. Điều này rất có ý nghĩa. Bởi rào cản lớn nhất với người kinh doanh không phải là tiền thuế, mà là nỗi sợ mình làm sai, không biết cách làm, rồi vô tình thành người vi phạm.

Với những hộ kinh doanh nghiêm túc, chính sách thuế mới là cơ hội để chuyên nghiệp hóa hoạt động, dễ tiếp cận vốn ngân hàng, mở rộng quy mô và tăng uy tín với khách hàng. Tuy nhiên, khó khăn không nhỏ đến từ việc nhiều người (như má tôi và nhóm bạn hàng) chưa quen hoặc chưa có điều kiện tiếp cận công nghệ. Đầu tư máy tính tiền, phần mềm hóa đơn điện tử, đường truyền ổn định… đều là áp lực tài chính. Tôi nghĩ, cơ quan thuế nên phối hợp với nhà cung cấp dịch vụ để đưa ra phần mềm đơn giản, dễ dùng, chi phí hợp lý. Đồng thời, cần hỗ trợ chi phí ban đầu cho các hộ ở vùng xa, vùng khó, và thiết lập đường dây nóng kỹ thuật hỗ trợ kịp thời.

Không ai muốn gian lận, trốn thuế, nhưng ai cũng lo khi nghe đến thay đổi, nhất là thay đổi ảnh hưởng đến kế sinh nhai hằng ngày. Do vậy, mọi sự thay đổi cần có lộ trình, để người dân hiểu và tiếp thu.

Chính sách thuế mới, nếu được triển khai thấu tình đạt lý, sẽ không “làm khó” mà giúp người kinh doanh lớn lên từng chút: minh bạch hơn, hiện đại hơn và có vị trí trong nền kinh tế. Điều quan trọng nhất lúc này là người kinh doanh cần được lắng nghe, được hướng dẫn tận nơi, tận tâm. Khi đó, không ai còn phải sợ “thuế mới” nữa. Họ sẽ hiểu rằng dù bán hàng nhỏ, họ vẫn là một phần của sự phát triển và sẽ luôn được đồng hành.

Nguyễn Thị Anh