Camille Laurens: Chuyến đi Việt Nam có thể nuôi dưỡng một cuốn sách

Bà đã chia sẻ về hành trình sáng tác, vai trò của phụ nữ trong văn chương, những thách thức từ AI - trí tuệ nhân tạo và cả dấu ấn của một vùng đất trong tâm hồn của bà.

Nhà văn nữ người Pháp Camille Laurens - Ảnh: Ngọc Trân

Phóng viên: Bà thường được gắn với khái niệm “viết về bản thân”. Điều đó đối với bà, có ý nghĩa gì?

Camille Laurens: Đó là một cách để hiện hữu trong thế giới thông qua ngôn từ. Viết về bản thân không phải là một lời thú tội, mà là một cuộc khám phá, xuất phát từ chính mình để vươn tới những điều phổ quát.

*Chuyến đi Việt Nam này mang lại điều gì cho bà?

-Để thấu hiểu một đất nước, cần có thời gian. Tôi chỉ ở đây một tuần, nhưng chuyến đi này sẽ khắc ghi trong tôi. Việt Nam, với ánh sáng, giọng nói, những gương mặt, sẽ lắng đọng trong ký ức tôi. Biết đâu một ngày, nó sẽ trở lại dưới một hình thức văn chương.

*Bà nhận thấy xu hướng nào trong văn học Pháp đương đại?

-Nhiều tác giả đang quay trở lại với chủ đề gia đình. Năm nay, hầu hết các tiểu thuyết đều đề cập đến cha hoặc mẹ. Đó là một dòng văn học về dòng dõi, về những điều thầm kín. Bên cạnh đó, vẫn có những câu chuyện lịch sử hay phiêu lưu, nhưng mạch tự truyện vẫn chiếm ưu thế.

*Còn các bản dịch thì sao?

-Quá nhiều tác phẩm hay nước ngoài không được dịch, đó là một sự thiếu hụt. Các dịch giả đóng vai trò thiết yếu, dù nghề của họ hiện nay bị đe dọa bởi máy móc.

Camille Laurens trao đổi với tác giả Ngọc Trân tại Nhà xuất bản Phụ Nữ - Chi nhánh TPHCM - Ảnh: Khắc Bình

*Bà nghĩ gì về ChatGPT?

-Cá nhân tôi không sử dụng nó. Và biên tập viên của tôi ở Nhà xuất bản Gallimard đã nhận được những bản thảo được viết hoàn toàn bởi phần mềm đó. Ông ấy nói rằng có thể nhận ra ngay lập tức vì nó thường phẳng lặng, sáo rỗng. Hiện tại, những cỗ máy AI chưa thể có tâm hồn. Nhưng điều tôi lo ngại là số phận của các dịch giả: AI có thể cướp đi nhiều công việc của họ.

*Bà đã gặp gỡ độc giả và các nhà văn Việt Nam. Bà nhận thấy những điểm tương đồng hay khác biệt nào giữa các nền văn hóa văn học của chúng ta?

-Tôi ấn tượng bởi những sự đồng điệu trong cảm thức, đặc biệt xoay quanh vị thế của phụ nữ. Nhưng có một điểm khác biệt trong cách tiếp cận: Ở đây, các câu chuyện thường xoay quanh gia đình, ít tập trung vào tình yêu cá nhân. Ở Pháp, văn học vẫn lãng mạn hơn.

Tác phẩm Fille ấn bản tiếng Việt - Con gái - của nhà văn nữ người Pháp tại buổi trò chuyện ở Chi nhánh TPHCM Nhà xuất bản Phụ Nữ - Ảnh: Lam Điền

*Bà thường đề cập đến thân phận phụ nữ. Chủ nghĩa nữ quyền truyền cảm hứng cho tác phẩm của bà như thế nào?

-Bởi vì sự bình đẳng vẫn chưa đạt được. Phụ nữ vẫn chưa có được sự công nhận xứng đáng, dù ở Pháp hay bất kỳ nơi nào khác. Viết lách là một cách để nói không với bất công, để phơi bày những điều bị bưng bít.

*Vậy bà lạc quan về sự tiến hóa của xã hội?

-Hãy nói rằng tôi từ chối sự bi quan. Mọi thứ đang thay đổi, chậm rãi, nhưng chúng đang thay đổi. Nếu ta xuất phát từ nguyên tắc rằng điều đó là không thể, thì sẽ chẳng có gì chuyển động.

*Cuốn sách sắp tới của bà có tiếp tục nói về phụ nữ?

-Có, chắc chắn như vậy. Tôi thường dành khoảng 2 hoặc 3 năm để viết và cho xuất bản tiểu thuyết. Nhưng cuốn tới có lẽ sẽ là một tiểu luận, nhưng vẫn sẽ xoay quanh những vấn đề về dòng dõi, ký ức, bản sắc và thân phận phụ nữ.

Camille Laurens ký tặng sách tại Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn TPHCM - Ảnh : Ngọc Trân

*Bà là giáo viên và nhà phê bình văn học. Bà có lời khuyên nào cho các nhà văn trẻ Việt Nam mơ ước được xuất bản toàn cầu và cả bằng tiếng Pháp?

-Hãy là chính mình. Đừng viết để làm hài lòng hay để được dịch. Hãy viết bằng ngôn ngữ của bạn, trong sự thật của bạn. Điều chạm đến trái tim người đọc là sự chân thành. Một giọng điệu đích thực luôn tìm được tiếng vọng ở nơi khác.

*Trong một thế giới mà văn học Mỹ thống trị, hiện nay vị trí của văn học Pháp là gì?

-Hoa Kỳ chiếm một vị trí khổng lồ, đôi khi là quá mức. Người ta thường biến văn học của họ thành hình mẫu, nhưng tôi thấy rằng ở những nơi khác cũng có sự đa dạng và tinh tế; nhiều khi còn hơn. Tất nhiên, tôi cũng đọc tác phẩm của các nhà văn Mỹ, nhưng tôi chống lại sự đồng nhất hóa thị hiếu đó. Văn học Pháp phải giữ cho mình sự tự do trong giọng điệu và tính độc đáo.

*Bà có nghĩ chuyến đi này tới Việt Nam có thể mở ra một chương mới trong hành trình của mình?

-Vâng, chắc chắn là vậy. Mỗi chuyến đi là một trải nghiệm đầy xúc cảm. Những cuộc gặp gỡ, những gương mặt, những cảnh quan. Tất cả đều nuôi dưỡng trí tưởng tượng của tôi. Chuyến đi này sẽ để lại dấu ấn. Có thể là âm thầm, nhưng có thật. Cảm ơn Việt Nam vì sự đón tiếp.

*Cám ơn bà

Ngọc Trân (thực hiện)